معضل شن‌هاى روان
۱۳۸۵ اردیبهشت ۲۷, چهارشنبه
شهر «تيمبوكتو» واقع در مركز كشور مالى زمانى شهر بسيار سر زنده‌اى بود و مردم اين شهر از قبيله «توارق» با لباس زيباى آبى‌شان در آن به تجارت می‌پرداختند. تيمبوكتو اما اكنون آرام، آرام به كام شن‌هاى روان می‌رود و از آن زيبائى سابق ديگرى اثرى باقى نمانده است. الكاظم آق‌هادى كه چهل و پنج سال دارد و در دانشگاه «باماكو» پايتخت مالى تحصل كرده و در حال حاضر براى سازمان همكارى‌هاى صنعتى آلمان كار می‌كند به خاطر دارد كه چهل سال پيش بر روى رودخانه «پيناسس» كه شاخه‌اى از رودخانه نيجر بود، مى‌شد با قايق‌هاى چوبى از وسط شهر عبور كرد. وى در اين باره می‌گويد:«ما اينجا در بستر رودخانه نيجر كه قبلا از تيمبوكتو عبور می‌كرد، ايستاده‌ايم، در دوران بچگى‌ام، اينجا ماهى می‌گرفتيم، آن خانه با باغچه زيبايش يكى از زيباترين خانه‌هاى اين محله بود. بعد در سال ۱۹۷۲ حتى يك قطره هم باران نيامد. همه طيور از بين رفتند و صدها نفر بر اثر خشكسالى جان باختند».
صحراى بزرگ كه بين كشورهاى الجزاير، موريتانى و مالى واقع شده، در حال حركت بسمت جنوب قاره آفريقاست. هرچند تغييرات جوى از دلائل اصلى اين موضوع است، اما مسئوليت اين تغييرات بر عهده انسان است. در خود منطقه نيز انسانها با گله‌هاى گاو و گوسفند خود گياهان را نابود كرده و براى استفاده از چوب، درختها را قطع می‌كنند. آنگاه باد زمين سست شده در زير پاى طيور را با خود می‌برد. خليل جتيه نيز كه براى سازمان همكارى‌هاى صنعتى آلمان كار می‌كند می‌گويد كه ما بايد قبل از هر چيز جلوى شن‌ها را بگيريم و امر فقط با درخت كارى مقدور است، درخت‌هائى كه نياز به آب كمترى دارند، و حيوانات هم به شاخ و برگ آن صدمه نزنند، مثل اوكاليپتوس.
خشكسالى دهه هفتاد و پايان يافتن شورش توارق‌ها در اواسط دهه نود كه منجر به آوراگى يكصد هزار نفر شد، باعث گرديد تا سازمان همكارى صنعتى آلمان در پروژه اى بنام «برنامه شمال مالى» براى كمك به توسعه اين منطقه وارد عمل شود و به بازسازى راهها، چاههاى آب و مدارس بپردازد. اين سازمان با نصب ۳۰۰ پمپ در رود نيجر و رساندن آب آن به كشاورزان توانسته است به ۳۰ هزار كشاورز كمك برساند. كشاورزانى كه پس از چند دوره خشكسالى كاملا به كمك مواد غذائى سازمانهاى بين المللى وابسته بودند، اكنون خود صادر كننده مواد غذائى شده اند. «پاپن ديك» هماهنگ كننده «برنامه شمال مالى» در اين باره مى‌گويد:«من فكر مى‌كنم رودخانه نيجر شانس بزرگ و يك موهبت الهى براى مالى است. در امتداد اين رودخانه مى‌توان يك كمربند سبز بوجود آورد، امرى كه ما در حال حاضر به آن مشغول هستيم. با آبرسانى به روستائيان و درخت كارى مى‌توان منطقه شمال مالى را همانند حوزه رودخانه نيل سرسبز نمود».
الكاظم آق‌هادى به اين نظر آنقدر هم خوشبين نيست و معتقد است كه «برنامه شمال مالى» فقط مى‌تواند در امتداد رودخانه نيجر عملى شود، اما بايد در وهله نخست جلوى پيشرفت شن‌هاى روان را گرفت و مى‌گويد:« من فكر مى‌كنم كه حل اين معضل بايد ازطريق جهانى باشد. اگر ما بتوانيم ۴۰۰ الى پانصد كيلومتر در درون صحرا، جلوى حركت آن را بگيريم و در آنجا به درختكارى بپردازيم و با كمك هواپيماهاى شركاى اروپائى مان، از طريق باران مصنوعى به اين فضاى سبز آبرسانى نمائيم، آنگاه شايد بتوان به اهداف خود در مبارزه با صحرا نائل شويم و اگر نه ما نورى در انتهاى اين تونل نخواهيم ديد».