مليحه محمدى / پيوند پويا ميان فعالان حقوق زن در داخل و خارج

گفت و گو: مهيندخت مصباح

دويچه وله: خانم محمدى به عقيده شما اصلى ترين مانع براى ايفاى نقش زنان در تحولات فرهنگى اجتماعى و پيشبرد دمكراسى درايران، چيست؟

مليحه محمدى: اين سوال كه خيلى كلى است ميتواند يك پاسخ متقابلا خيلى كلى داشته باشد كه در كليت خود ضمنا بسيار رساست. در شرايط فعلى در كشور ما، مضمون قوانين اصلى ترين عامل است زيرا قوانين ما اصولا غير دمكراتيك اند. اشكالى كه برقوانين ايران است، همين است. در بسيارى جاها ممكن است قانون ايراد داشته باشد يا به روز نشده باشد، اما در ايران قوانين بطور پايه اى مشكل دمكراسى دارند و زنان ايرانى كه با قوانين جارى بايد زندگى كنند، مجبورند در هر قدمى كه بهر سمت برميدارند، با سدى به نام قانون مواجه شوند. اين همه در حالى است كه ما شاهد فعاليت درخشان زنان ايرانى عليرغم اين همه موانع هستيم.

دويچه وله: حال اگر بخواهيم موضوع را مشخص تر و جزيى تر بررسى كنيم، معين ترين مانع به چه قرار خواهد بود؟

مليحه محمدى: اگر منظور شما سيرى در قوانين ايران باشد، شايد بتوانم قوانين مدنى را برشمرم چون قانون اساسى ايران قابل تفسير است. نوانديشان و اصلاح طلبان در صدد بودند و هستند كه تفسير ديگرى ميتواند به اين قانون مترتب باشد كه به نوعى حاوى منافع زنان باشد و موقعيت كار و زندگى آنها را بهتر كند. اما قوانين مدنى، بخصوص در عرصه خانواده يكى از مسائلى است كه بعنوان نمونه زنى را كه در حال كار و پيشرفت است، تحصيلكرده، آگاه و امروزى است، به محض اينكه با يك مشكل خانوادگى مثل طلاق روبرو ميشود، دقيقا در جايگاه يك زن روستايى مينشاند. حق طلاق با همسر است، مسئله نگهدارى فرزندان مطرح ميشود و درست همان شرايطى بر او تحميل ميشود كه يك زنى كه هيچ گونه آگاهى ندارد و هيچ حركت فعالى در جامعه ندارد، پذيرفته است.. قوانين مدنى ايران در عرصه خانواده به خصوص بيشترين مشكلات را براى زن روشنفكر امروزى كه عرصه پيشرفت و ترقى ميخواهد، فراهم كرده اند.

دويچه وله: شعار سراسرى امسال براى بزرگذاشت هشتم مارس، مقابله با خشونت در مورد زنان است . به عقيده شما سهم خود زنان در بازتوليد اين خشونت ها به ويژه در جامعه سنتى ايران چه اندازه است؟

مليحه محمدى: من از سهم زن ايرانى به طور عام صحبت ميكنم و نه از نخبگانى كه امروز بار سنگينى را حمل ميكنند. مشكل اين زنان اين است كه خودشان تحت فرهنگ مردسالار رشد كرده اند و در جايى كه مهمترين امرى كه ميتوانند به آينده جنبش زنان يارى برسانند، تربيت فرزندان است ، همين زنان متاسفانه از آنجا كه خود تحت تاثير القائات فرهنگ مردانه هستند، در تربيت فرزند،چه دختر، چه پسر، مرتكب اشاعه همان فرهنگى ميشوند كه بعنوان مانع خودشان عمل كرده است. بنظر من به همين خاطر، زنان آگاهى كه امروز در صف اول مبارزه ميكنند، بايد قادر باشند با اين بدنه عام جامعه، يعنى زنانى كه در عرصه كار و فعاليت اجتماعى حضور ندارند، پيوند برقرار كنند و بتوانند نكات تاريكى را كه حتى به راحتى قابل فهم براى كسى كه خود فاعل اين طرز فكر است، نيست، توضيح دهند.

كار ديگرى كه ميتوان كرد اينست كه همان حقوقى را كه فعلا در قانون است، پيگيرى كرد. مثلا در ايران ميتوان شرايطى را هنگام عقد قيد كرد تا زمان بروز مشكلاتى كه پس از ازدواج پيش ميايد، از اين تضمين ها استفاده كرد. زنان بايد در تربيت فرزندانشان متوجه باشند كه آنچه به دختر يا پسر ميدهند، برخاسته از فرهنگ مردسالارنباشد. به دختران تربيت يك انسان متحمل، سختى پذيرو انتخاب شونده را ميدهند كه زن را هميشه نگران و مراقب سكنات و رفتار خود بار مياورد. يكى از مسائلى كه ميتواند به زنانى كه تحت تاثير فرهنگ مردسالار هستند كمك كند، همين آگاهى دادن آنها به مولفه هاى اين فرهنگ است.

دويچه وله: خود شما بعنوان يك تحليگر و فعال مسائل زنان، چه پيشنهادهاى مشخصى براى به حركت درآوردن چرخه آگاهى اجتماعى در ميان زنان داريد؟

مليحه محمدى: من اول بگويم كه خود را يك كوشنده مسائل زنان نميدانم. به خاطرگذشته سياسى و نگاهى كه انديشه مورد تغذيه من داشته و به مسئله زنان بهاى كافى را نداده است. اما امروز سعى ميكنم تا بهر حال موثرباشم. به نظر من مسئله اصلى براى بحركت درآوردن زنان، پيوند برقرار كردن با آنهايى است كه در عرصه كار و فعاليت آگاهانه حضور ندارند. بطور مشخص منظورم زنانى است كه درخانواده ها و خانه ها هستند. پيوند با اينها امكان كار وسيع اجتماعى را فراهم ميكند. چون زنها متحدان طبيعى بسيار دارند. هر نيروى اجتماعى در حال مبارزه را شما تصور كنيد، جنبش زنان از نظر متحد طبيعى از آن بالاتر است. همه اقشار آگاه اعم از زن و مرد متحد آنها هستند، جوانان به طور طبيعى با زنان هستند. من تكرار ميكنم كه حركت وسيع در جنبش زنان تنها درصورتى قابل تصور كه تنها كار به زنان نخبه و فعال محدود نشود و پايه هاى كار به زنان بيرون از اين دواير گسترش يابند. خود اين تلاش ميتواند كمكى باشد به برون رفت از مشكلى كه خود زنان پيشرو نيز به آن مشكل نخبگان ميگويند.

دويچه وله: آيا شما در سمينار “ آن لاين” زنان در روز هفتم ماه مارس شركت كرديد و اگر آرى، جمعبندى تان از آن چيست؟

مليحه محمدى: بله. من شركت كردم و آن را بسيار مثبت ارزيابى ميكنم. اميدوارم دوستان من در خارج از كشور از حرفهاى من تاثير منفى نگيرند. اما من معتقدم كه زنان داخل كشور در تمام زمينه ها از ما كه خارج از كشورهستيم، بسيار جلوتر هستند . اين در وهله اول شامل تحمل نظرات ، افكار و ديدگاههاى گوناگون ميان خودشان ميشود. آنها به راحتى پذيرفته اند كه جنبشى فرا طبقاتى و فرا ديدگاهى هستند كه داراى منافع مشترك تنگاتنگى هستند. ديگر اين كه در هر امر عملى آنها پيشقدم هستند، حتى در امر به اصطلاح پيوند حركت هاى داخل و خارج از كشور.

ببينيد اين يك ابتكاربسيار زيبا در راه نيازى كه همه به آن باور داريم هست. و اين نياز پيوند مبارزات داخل و خارج است. نمونه والا و موفق اين پيوند را در جلوگيرى از اعدام دو زن ايرانى ديديم. اين امر بخودى خود اين دستاورد را داشت كه قدم اول يك راهكار عملى بود براى پيوند انديشه، افكار و پيدا كردن راه حل هاى مشترك.

بحث ها در حد خوب و بالايى بود. سوالاتى كه مطرح ميشد به عنوان طرح سوال بسيار كمك كننده بودند. ميدانيد كه طرح سوال بجا، اولين گام براى پيدا كردن راههاى عملى و پاسخ درست است. من خيلى خوشبين هستم و پس ازشركت در اين سمينار تاثير خيلى خوبى در خودم احساس ميكردم.

دويچه وله: آيا نميتوان صحبت هاى شما را بعنوان رهنمودى به ميان اعضاى كميسيون زنان “ اتحاد جمهوريخواهان” برد تا آنها در صدد فعاليت هاى بيشترى براى تماس هاى خلاق تر و مستقيم تر با “ ان جى او” هاى ايرانى بر آيند؟

مليحه محمدى: در واقع بيشتر افراد كميسيون زنان اتحاد جمهوريخواهان از حضار اين سمينار بودند. به اين مسئله كه شما اشاره ميكنيد، بايد توجه كرد. اين ابتكار از داخل كشور بود اما ما هم ميتوانيم به برگزارى اين گونه سمينارها دامن بزنيم و ادامه اش دهيم. چه به شكل مجازى و چه به شكل حقيقى. من شخصا فكر ميكنم كميسيون زنان بايد تلاش خود را بر روى حضور حقيقى در ايران متمركز كند . ادامه حضور مجازى در طولانى مدت، باز يك كارى ميشود كه در طى زمان اثر بخشى خود را از دست ميدهد. اميدوارم كه كميسيون زنان اتحاد جمهوريخواهان ايران بتواند ارتباط ها و تماس ها را از هر دو سو،واقعى تر و حضورى تر كند.