منافع اقتصادى چين در ايران، آفريقا و آمريكاى لاتين

بلوك گرمسار يكى از ۱۶ بلوك نفتى تازه ايران است كه از سال ۲۰۰۳ سرمايه گذارى روى آن به شركت هاى بين المللى پيشنهاد داده شده بود. جزئيات اين قرارداد هنوز فاش نشده است، اما نشريه Shanghai Securities News گزارش داد كه قرارداد تازه به تصويب شوراى اقتصادى چين رسيده است.

شركت چينى همچنين در اكتبر سال ۲۰۰۴ يادداشت تفاهم بهره بردارى از ميدان نفتى يادآوران را با ايران امضاء كرد كه هنوز به مرحله اجرا گذاشته نشده است. هنگام امضاى اين يادداشت تفاهم پيش بينى شد كه ظرف ده سال آينده، هر سال با مشاركت چينى ها، ده ميليون تن گاز مايع طبيعى در ايران توليد خواهد شد. منافع نفتى چين در ايران، مهمترين دليل برخورد محتاطانه اين كشور با مساله اتمى جمهورى اسلامى است.

چين، در چند سال اخير، براى دسترسى به مواد خام، به ويژه مواد انرژى زا، بسيار فعال شده است. اين كشور اكنون پس از آمريكا دومين مصرف كننده بزرگ انرژى است و به رغم برخوردارى از منابع داخلى، به منابع خارجى نياز دارد. به همين دليل بود كه ”هو جينتائو” رئيس جمهور امپراطورى سرخ اخيرا به كشورهاى نفت خير عربى و آفريقائى سفر كرد.

عربستان سعودى، مهمترين تامين كننده نفت چين، از جمله كشورهائى بود كه مورد بازديد قرار گرفت. پس از انزواى بين المللى ناشى از سركوب سال ۱۹۸۹ دانشجويان معترض، جمهورى خلق چين كوشيد مناسبات خود را با كشورهاى آفريقائى گسترش دهد. در نتيجه، آنگولا، امروز در زمينه تامين نفت چين، در موقعيتى برابر با عربستان سعودى قرار گرفته و هركدام از اين دو كشور، ۲۰ درصد نياز نفتى چين را تامين مى كنند.

با توجه به ناامنى خليج فارس، آفريقا همواره براى چين اهميت بيشترى مى يابد. به اين دليل بود كه هو جينتائو به مراكش، كنيا و مهمترين كشور نفت خيز قاره، يعنى نيجريه نيز سفر كرد.

چين، زير پوشش عدم دخالت در مسائل داخلى ديگران، تاكنون موفق شده است از تحريم سودان در شوراى امنيت سازمان ملل متحد جلوگيرى كند. حجم سرمايه گذارى اين كشور در ميدان هاى نفتى، خطوط لوله و بنادر سودان، تاكنون به ۳ ميليارد دلار رسيده است.

سياست نفتى چين، كه بر دستيابى مستقيم به منابع نفت جهان متكى است، از ديد كارشناسان غربى مى تواند از قدرت مانور بازار نفتى جهان بكاهد و سبب افزايش بهاى فراورده هاى نفتى شود. به همين دليل، Heinrich Kreft مشاور ستاد برنامه ريزى وزارت خارجه آلمان معتقد است كه چين بايد به عضويت آژانس بين المللى انرژى در آيد. اين نهاد نقش اوپك را براى كشورهاى وارد كننده نفت ايفا مى كند.

بسيارى از كارشناسان غربى، حتى گسترش معاملات نفت چين با كشورهاى آفريقائى را به نفع اين كشورها نمى دانند. آن ها معتقدند كه چين بازار كشورهاى آفريقائى را با كالاهاى مصرفى پر خواهد كرد. در حالى كه اين كشورها بايد درآمد ناشى از منابع طبيعى را به مصرف بهبود ساختارهاى پايه اى خود برسانند.

علاوه بر اين، چين زير پوشش عدم دخالت در سياست هاى داخلى، به تقويت ديكتاتورهاى آفريقا نيز خواهد پرداخت. چين، در آمريكاى لاتين نيز، براى دسترسى به مواد خام و بازارهاى تازه براى كالاهاى صادراتى ارزان قيمت خود، به رقابت با اروپا و آمريكا پرداخته است.

شركت چينى سينوپك، ضمن سرمايه گذارى روى بلوك نفتى گرمسار، اخيرا با كنسرن مك دونالد آمريكا نيز يك قرارداد همكارى منعقد كرده است. مك دونالد تصميم دارد از سال آينده ميلادى هر سال ۱۰۰ شعبه خود را در چين داير كند و سينوپك شريك بومى اين طرح خواهد بود. اين شركت صاحب بخش عمده پمپ بنزين ها و مراكز خدمات اتومبيل است و احتمالا شعبات مك دونالد در كنار واحدهاى آن ايجاد خواهند شد.