مهمان کوچه برلن؛ گروه موسیقی رزبار
۱۳۹۰ فروردین ۲۸, یکشنبهگروه رزبار در سال ۱۹۹۷ از سوی شماری از پیروان سنت اهل حق در آلمان تأسیس شد، سنتی عرفانی در اسلام که در قرن هفتم هجری از سوی سلطان اسحاق پایهگذاری شد. در سنت اهل حق عبادت توأم با موسیقی از جایگاه ویژهای برخوردار است. بنابراین بخش بزرگی از فعالیتهای موسیقیایی گروه رزبار به اجرای موسیقی آئینی ویژه سنت اهل حق اختصاص دارد.
اجرای رقصهای فلکلور با لباسهای محلی کردی
اعضای گروه رزبار در سالنی بزرگ و روشن در نزدیکی شهر بن به طور منظم دور هم جمع میشوند و به نواختن موسیقی میپردازند و در عین حال خود را برای اجراهای آیندهآماده میکنند. زنان جوان و زیبای کرد، همراه با موسیقی منطقهشان که به طور زنده اجرا میشود با ظرافتی خاص به تمرین رقصهایفلکلور کردی میپردازند. آنها در حالی که پارچههای رنگارنگ در دست دارند دستهای خود را بالای سرشان تکان میدهند تا آمیزش این حرکات هماهنگ و رقص پارچههای رنگی در فضا چشم بیننده را نوازش دهد. سپس نوبت به پسران میرسد که در لباسهای محلی کردی رقصی پرنشاط را اجرا میکنند که حاضران را به هیجان میآورد.
شبنم فلاح یکی از خانمهای جوانی است که در گروه رزبار، همزمان در بخش رقص و طراحی لباسهای محلی فعالیت میکند و در رشته علوم تربیتی تحصیل میکند. او در مورد فعالیتهایش در گروه توضیح میدهد: «خانمهای گروه در فضایی صمیمی طراحی لباسها و رقصها را با هم برنامهریزی میکنند. نکتهای که مد نظر داریم این است که الگوهای اصیل و نخستین لباسهای محلی کردی را نگه داریم. البته برای ایجاد تنوع در کارهای خود فضایی هم برای نوآرویدر نظر میگیریم.»
موسیقی آئینی اهل حق و موسیقی فلکلور کردی
برنامههای گروه رزبار بخشهای مختلفی را دربردارد. بخشی که معمولا در قالب کنسرتها و در فستیوالهای مختلف اجرا میشود موسیقی آئینی اهل حق است. در این بخش از ملودیهای بسیار بکر استفاده میشود که برخی از آنها بیش از هفتصد سال قدمت دارند و سینه به سینه انتقال یافتهاند. بخش دیگر به موسیقی فولکلور میپردازد که شامل آهنگهای قدیمی است که توسط گروه رزبار بازسازی شدهاند و همینطور آهنگهایی که گروه، خود ساخته است. گروه رزبار از سازهای گوناگونی مانند دف، تنبور، کمانچه و بالابان برای اجرای قطعههای موسیقی خود استفاده میکند.
نواختن موسیقی تنها برای دل خود
در گروه رزبار خوانندگان، نوازندگان و رقصندگان زن و مرد از نسلهای مختلف به طور داوطلبانه و بدون کسب درآمد از این راه، به معرفی و همینطور آموزش موسیقی و رقص میپردازند.
اعضای گروه که بخشی بزرگی از آن را جوانان تشکیل میدهند، افرادی بسیار باتجربه هستند که در اجرای موسیقی خود تبحر زیادی دارند. اما با این وجود موسیقی حرفهی اصلی آنها نیست و از این راه امرار معاش نمیکنند. هر یک شغلهای دیگری دارند. شماری از آنها نیز در رشتههای مختلف مشغول به تحصیل هستند. بیشتر اعضای گروه در این فضا و با این سبک موسیقی بزرگ شدهاند و با عشق و شیفتگی خاصی در حفظ موسیقی و فرهنگشان تلاش میکنند. شاهرخ زارع، سرپرست و خواننده در گروه رزبار در اینباره میگوید: «ما بیشتر بهخاطر دل خود و علایقمان کار میکنیم و نمیخواستیم برنامههای مادی را وارد فعالیت خود کنیم. به نظر من موفقیتی که تا به حال کسب کردهایم به همین دلیل است.»
علاقه به موسیقی از دوران کودکی
بسیاری از اعضای گروه، با تشویق خانوادههای خود از کودکی به موسیقی گرایش پیدا کردهاند. ابی زارع، نوازنده تنبور، بالابان و دف در گروه رزبار یکی از افرادی است که زندگیاش از کودکی با موسیقی عجین بوده است. او در کنار فعالیت خود در گروه رزبار در رشته موسیقی تحصیل میکند. ابی در پاسخ به اینکه از چه زمانی به موسیقی گرایش پیدا کرد، میگوید: «شاید بتوان گفت قبل از تولدم، یا حتی شاید قبل از تولد پدرم، چون پدرش اهل موسیقی بوده است. پدربزرگم صدای خوبی داشت و ریتم را خوب میشناخت. علاوه بر این ساز تنبور به عنوان یک ساز مقدس در خانواده ما محسوب میشده. به این ترتیب ابتدا پدرم یاد گرفت و من هم از او تبعیت کردم و نواختن ساز تنبور را یاد گرفتم.»
انتخاب نام یک زن برای گروهی عرفانی
یکی از ویژگیهای گروه رزبار به صحنه آوردن زنان در اجرای مراسم آئینی اهل حق است. در گذشته شرکت در مراسم آئینی تنها مختص به مردان بوده است، اما گروه رزبار رویهای جدید را پیش گرفته است. شبنم فلاح میگوید: «تا به حال اینطور بود که در مراسم آئینی خامها پشت صحنه بودند و اجازه نداشتند در برنامهها شرکت کنند، اما گروه رزبار نوآوری کرد و زنان را همراه با مردان به صحنه آورد و این قدمی بود در جهت برابری حقوق زن ومرد و احترام به بانوان.»
در عین حال گروه رزبار نام خود را از یکی از بزرگان اهل حق دارد که مادر سلطان اسحاق، بنیانگذار مسلک اهل حق است. این در حالی است که گروههای عرفانی به ندرت نام یک زن را برای خود انتخاب میکنند. شاهرخ زارع، خواننده و سرپرست گروه زربار در مورد انگیزه انتخاب این نام میگوید: « رزبار نام خانمی محبوب میان کرد زبانانی است که پیرو اهل حق هستند. او همیشه برای تساوی حقوق زن و مرد صحبت کردهو همواره خواستار حقوق بیشتر برای زنان بوده. ما به این نتیجه رسیدیم که نامی مبارکتر و قشنگتر از این برای ما وجود ندارد.»
احیای فرهنگ و موسیقی کردی و ایرانی در آلمان
شاهرخ زارع، حفظ فرهنگ و موسیقی اهل حق و در کنار آن آداب و رسوم کردی و ایرانی را انگیزه اصلی تأسیس گروه رزبار میداند. در عین حال انتقال سنتهای کهن به نسل دوم و همینطور کسانی که علاقهمند هستند، از انگیزههای دیگر فعالیتهای گروه رزبار است. او میگوید: « کسانی که علاقهمند هستند، میتوانند نزد ما در بخشهای مختلف آموزش ببینند، کمااینکه ما موسیقی و آداب و رسوم خود را به فرزندانمان یاد میدهیم، از جمله یادگیری زبان فارسی، آشنایی با فرهنگ ایرانی و نواختن سازهای دف، تنبک، کمانچه و تنبور. حتی آلمانیهایی هستند که برای یادگیری رقصهای کردی پیش ما میآیند.»
گروه رزبار تا به حال کنسرتهای مختلفی در نقاط مختلف جهان برگزار کرده که درآمدهای بهدست آمده از آنها به گفتهی اعضای این گروه معمولا برای اهداف نیکوکارانه هزینه میشود.
آیدا آذرنوش
تحریریه: یلدا کیانی