ميانجی‌گرى تركيه در جنجال كاريكاتورها
۱۳۸۴ بهمن ۲۴, دوشنبه
ابند. اينك نيز برسر كاريكاتورهاى جنجال برانگيز پيامبر اسلام تفاوت ميان تركيه با ديگران آشكار می‌شود. در حاليكه احمدى‌نژاد در ايران، آتش خشم ناشى از چاپ كاريكاتورها را تيزتر می‌كند تا بلكه از اين رهگذر موضع ايران در مناقشه اتمى را تقويت كند، تركيه می‌خواهد نقش ميانجى در اين ميان را بر عهده گيرد. آيا دولت تركيه از پس اين ميانجيگرى برخواهد آمد؟
نخست وزير تركيه، رجب طيب اردوغان، می‌خواهد شخصا در اين زمينه فعال باشد. قرار است سه شنبه وزير خارجه آلمان وارد آنكارا شود. تركيه در اين عرصه می‌تواند نقشى فراتر از همه جناح‌ها ايفا كند و تا كنون نيز موضعى عاقلانه در اين زمينه داشته است. روزنامه‌نگاران زبده اين كشور، همكاران خود در اروپا را به تدبير فراخوانده‌اند و اشاره كرده‌اند كه بدون برقرارى ديالوگ ميان دنياى اسلام و غرب، تفاهم ميان دو دنيا ممكن نيست. دولت تركيه علاوه بر اين به سران بسيارى كشورهاى اسلامى، طى يادداشت‌هايى يادآور شده كه بايد جانب تعادل را نگهداشت و به حدت اوضاع دامن نزد.
البته در خود تركيه نيز اعتراض‌هايى به چاپ كاريكاتورهاى حضرت محمد صورت گرفت كه مسالمت‌آميز بود. گو اينكه در شمال شرقى آناتولى يك جوان شانزده ساله به اتهام تلاش براى قتل يك كشيش كاتوليك، آنهم به دليل انتقام‌جويى مسلمان از مسيحى دستگير شد، اما ناظران اميدوارند پس از تشكيل پرونده معلوم شود كه موضوع مانند ساير اعمال تبهكارانه، انگيزه‌اى جنايى و نه مذهبى داشته باشد.
يك پاى تركيه از نظر سياسى و فرهنگى و حتى تاريخى در شرق است و يك پاى ديگرش در غرب. اين ويژگى است كه تركيه را از ديگر كشورهاى اسلامى متمايزمی‌كند. در عين حال اين كشور سمبلى است براى ساير كشورهاى اسلامى كه در مسير يك دمكراسى اروپايى گام برمی‌دارند. تركيه از نظر سياسى و اقتصادى جاى پايى براى خود در اروپا باز كرده است و حتى عضو ناتوست و از طرف ديگر از نظر بافت جمعيت خود، تعلق به جهان اسلام دارد. اين كه سازمان كنفرانس اسلامى در حال حاضر يك ترك را به سمت دبيركلى خود برگزيده باشد، خود دليلى قانع كننده است براى اراده كشورهاى اسلامى كه ميانجيگرى فرهنگى تركيه را بپذيرند.
البته تركيه نمى‌خواهد دراين ميانجيگرى زياده از حد به او اميد بندند چون بهترين وساطت‌ها هم وقتى طرفين در حداقل‌ها توافق نداشته باشند، محكوم به شكست است. در حال حاضر نمی‌توان گفت كه آمادگى طرفين اين مناقشه براى مصالحه به حد لازم خود رسيده است. نبايد فراموش كرد كه در بسيارى كشورها از موضوع كاريكاتورها، براى مقاصد سياسى استفاده ابزارى فراوان شد.
در عين حال در جهان غرب نيز ميان كسانى كه تاكيد بر آزادى مطبوعات دارند، يك نظر واحد وجود ندارد. بسيارى معتقدند كه اصل آزادى مطبوعات و بيان نبايد به قيمت سوءاستفاده از فرهنگ ديگران تعبير شود.
تركيه می‌تواند از همكاريهاى تنگاتنگ اقتصادى و سياسى خود با كشورهاى اسلامى در اين عرصه بهره گيرد اما اين بدان معنا نيست كه دولت اين كشور می‌تواند تا حد معجزه در اين مورد پيش رود.