ناامنى و تزلزل در كار نشر / گفتگو با شهلا لاهيجى
۱۳۸۵ فروردین ۲۴, پنجشنبه
خانم شهلا لاهيجى مدير انتشارات روشنگران و مطالعات زنان درگفتگو با ”دويچه وله“ به گوشه‌هايى از مشكلات جارى در صنعت نشر ايران پرداخت.
مصاحبه: مهيندخت مصباح
خانم لاهيجى اينكه اعلام می‌شود از اين پس صدور مجوزهاى پيش از نشر بر عهده برخى مراكز علمى و فرهنگى و افرادى خواهد بود كه صلاحيت‌شان را ارشاد تعيين می‌كند، چه اندازه در بوروكراسى و اعمال سليقه يا فشار بر صنعت نشر، تاثير خواهد گذاشت؟
شهلا لاهيجى: ببينيد! ما يكسرى مسائل بوده كه تا بحال با آن درگير بوده و نسبت به آنها اعتراض داشته‌ايم. نه به دليل خود عملكرد بلكه به دليل ضديت‌اش با قانون اساسى و مصوبه شوراى انقلاب فرهنگى. بهرحال عليرغم اينكه اينكارها خلاف بوده‌اند، انجام شده‌اند. سياست‌هاى جديدى كه اعمال می‌شود بدون اينكه اصلا نظر ناشران يا اتحاديه ناشران خواسته شود، اين جاى تاسف دارد. براى اينكه ما الان از طريق غيرمستقيم به مسئولين بگوييم چه خطراتى اينكار می‌تواند براى صنعت نشر داشته باشد كه آن را حتى بى‌امنيت می‌كند. ما نمی‌دانيم كتاب‌هايمان را به كه خواهيم داد. چه اشخاصى هستند. چون هر كتاب تا مرحله پيش از چاپ يك نوع رمز و راز است براى ناشر كه نمى‌خواهد اطلاع عمومى در موردش به خصوص در امر ترجمه داده شود. بنابراين اصل اينكار خودش مشكل‌آفرين است حتى وقتى در ارشاد بود. دادن آن به مراكز بيرون از ارشاد، مراكزى كه مورد تاييد آقايان باشد، به چه مناسبت می‌تواند مورد تاييد ناشران هم باشد. شايد آقايان اصلا اهميت نمی‌دهند به اين موضوع! متاسفانه سياست‌هايى كه در دولت جديد اعمال شده، يكجور تقابل و در حقيقت ناديده گرفتن و اهميت ندادن به ناشر و نشر است. البته آقايان از روز اول گفتند با كسانى كه مغاير نظراتشان باشند، دليلى براى همكارى نمى‌بينند و اين سياست‌ها را دايما اعمال كرده‌اند. اما اين يكى ما را واقعا دچار شوك كرد. اين ديگر گذرنامه يا گواهينامه رانندگى نيست كه مدارك را به نقاط مختلف ارجاع داد! اين امرى است مربوط به فرهنگ. بايد مسئولين در دسترس باشند. بايد بتوان با آنها تماس گرفت و متاسفانه به نظر می‌رسد چيزى كه آقايان می‌خواهند با آن مقابله كنند، جوابگويى مستقيم به ناشراست.
تا بحال به چه ترتيب بود، در خود ارشاد شما به افراد معينى مراجعه می‌كرديد؟
شهلا لاهيجى: بله! ما يك اداره داريم به نام اداره كتاب كه بايد آخرين پرينت اثر را به آن اداره بدهيم و اين نهاد در سياست‌هاى قبلى بين يك هفته تا ده روز حداكثر و در مواردى با فوريت جواب می‌دادند. اخيرا اين كار به دو ماه، سه ماه و پنج ماه كشيده و آقايان بهانه می‌اورند كه كار متراكم است. اما اين بهانه را ما نمى‌توانيم بپذيريم. الان نزديك نمايشگاه كتاب است و بسيارى ناشران عجله داشتند كه كتاب‌هايشان براى نمايشگاه بين‌المللى كتاب در بيايد اما اين مسلما اتفاق نخواهد افتاد و ناشران با كتاب‌هاى كمترى در نمايشگاه حضور خواهند داشت. و يك جور ناامنى و تزلزل در كل كار نشر ايجاد شده كه براى ناشر، ترس‌آور است. كار نشر يك كار اقتصادى است و كتاب مثل بعضی كالاها نيست كه بتوان هميشه درآورد. ما ماه‌هايی از سال را براى نشر فرصت داريم و اگر اين فرصت را از دست بدهيم، در حقيقت يك‌سال را از دست داده‌ايم. من نمی‌دانم چطور اين تصميم‌ها اعلام می‌شود. مرحله اجرايش طرف ديگرى است. همين كه اعلام می‌كنند بطور ناگهاني و بدون اينكه درباره‌اش بحث و نظرخواهى و نقد شده باشد، ما واقعا سرگردان می‌مانيم كه تكليف آينده نشر چه خواهد بود.
خانم لاهيجى الان عمده‌ترين وجهى كه با اتكاء به آن جلوى انتشار كتاب را می‌گيرند چيست؟ مميزى‌ها شامل موضوع می‌شود؟ به نثر برمی‌گردد، نگرانى از اشاعه عقيده است، به قول خودشان مسائل اخلاقى را در بر ميگيرد؟
شهلا لاهيجى: متاسفانه اصلا براى ما روشن نيست. براى اينكه جوابى كه می‌دهند، به هيچوجه دلايل همراهش نمی‌آيد. گفته می‌شود اين جمله حذف شود. اين عبارت حذف شود و يا اين كتاب اصلا بهش اجازه داده نمی‌شود. اما مطلقا و مطلقا دليل را نمى‌گويند كه ناشر بتواند توجيه كند، نظر مشورتی بدهد، دفاع كند از كار و از طرف ديگر اينكار را با سكوت و بدون اوراقى كه حتى روشن كند اين نظر را كه داده، مى‌كنند. يك كاغذ بى‌عنوان و بى‌سربرگ و بدون امضاء می‌دهند كه اين سطرها حذف شوند يا اين حروف حذف شوند يا اين عبارات حذف شوند و يا اين صفحه حذف شود.
شما چندى پيش نامه‌ای به وزارت ارشاد نوشته بوديد. پاسخى دريافت كرده‌ايد؟
شهلا لاهيجى: متاسفانه خير. من پرسيدم علت جواب ندادن چيست، گفتند تراكم! من هم خدمتشان گفتم كه اميدوارم تا پايان سال ۸۵ آقايان برسند نامه را بخوانند و به من جواب دهند.
الان آمارى داريد كه در ماه‌هاى اخير با عزل و نصب‌هاى جديد در ارشاد، ميزان انتشار كتاب چه نوسان‌هايی داشته؟
شهلا لاهيجى: من متاسفانه مسئول اينكار نيستم اما در مورد خودم می‌توانم بگويم كه از ۱۳ عنوان كتاب كه ما تا بحال داده‌ايم، در حقيقت سه كتاب كه دوتاى آن جزو كتاب‌های درجه يك ما نبوده و براى كتاب‌هاى درجه يك مان كه خيلي نيرو گذاشته‌ايم و خيلى هزينه براى ويرايش و آماده سازى، متاسفانه هنوز جواب نگرفته‌ام و با اين وقت اندك كه به نمايشگاه مانده، اگر هم مجوز بدهند كه هيچ اميدى نيست، نخواهم توانست آنها را در نمايشگاه عرضه كنم.
كلا چشم‌انداز را چگونه مى‌بينيد خانم لاهيجى؟
شهلا لاهيجى: خانم از چشم‌انداز صحبت نكنيد! چون اگر بخواهم بگويم تاريك است، در واقع سرنوشت و كار مورد علاقه و نيرويى را كه بيست‌واندی سال صرفش كرده‌ام، بايد تاريك بخوانم. اميدوارم كه آقايان توجه كنند به اين نكات كه ما می‌گوييم و آنها را نشانه بددلى ندانند و بدانند كه ما دغدغه كار و فرهنگ و حتی دغدغه نظام را داريم. به نظرمن برخى از اين اعمال می‌توانند مستقيما به نظام صدمه بزنند.