نابسامانى هاى شهرهاى بزرگ جهان

شهرهاى بزرگ جهان اگرچه به علت امكانات وسيعى كه دارند، جذابيت ويژه اى يافته اند، اما بسيار خطرناك تر از گذشته گشته اند. بر طبق آمار در بسيارى از اين شهرها، از هر چهار سرنشين، يكى بى سرپناه است و يا در يكى از مراكز اضطرارى مخصوص بى پناهان زندگى مى كند. در سال ۱۹۹۶ ميلادى در آديس آبابا، پايتخت اتيوپى، از هر پنج نفر، چهار نفر، و در نيويورك از هر سى نفر، يك نفر در خيابان زندگى مى كردند.

شهر شانگهاى يكى از اين شهرهاى بزرگ جهان است با ۱۷ ميليون جمعيت و آسمان خراش هاى عظيم در قلب جمهورى خلق چين. فون گِركان، آرشيتكت هامبورگى در مورد شهر شانگهاى مى گويد: “ در اين شهر حتى يك برج كه ساختمان مناسب و دقيقى داشته باشد، وجود ندارد.”

گويا در شانگهاى قرار است ساختمان ها هرچه بلندتر، مدرن تر و سريع تر ساخته شوند. رقابتى عظيم در امر برج سازى در اين شهر حاكم است. مردم چين شانگهاى را شهرى عظيم و مدرن مى دانند و آرزوى بسيارى از شهروندان اين كشور اين است كه در صورت امكان و توانايى مالي، اين شهر را براى يك بار هم كه شده ببينند. شهرى كه ديگر نمادى از اصلاحات همه جانبه در چين گشته است. و اين در حالى ست كه طرح هاى شهرسازى و ديدگاه آرشيتكت ها در كشورهاى غربي، در آمريكا و اروپا، اين است كه ديگر در قرن بيست و يكم، دوران برج هاى سر به فلك كشيده سپرى شده و بايد فكرى ديگر در امر شهرسازىِ جهان حاكم گردد.

بسيارى در جمهورى خلق چين، نماد پيشرفت و مدرنيته راوجود برج هاى عظيم مى دانند. در فوريه سال گذشته ميلادى سنگ بناى “ مركز مالى جهان” در شانگهاى گذارده شد. اين برج عظيم قرار است با ۹۴ طبقه و ۴۹۲ متر ارتفاع، بلندترين ساختمان دنيا شود و اين ركورد را در اختيار چين قرار دهد.

در شانگهاى به تدريج خانه هاى كوچك حياط دار و پر درخت و گل از نقشه شهر رخت بر مى بندند و به جاى آنها، برج هاى عظيم مى نشينند. طى ده سال گذشته ۴۵۰۰ آسمانخراش عظيم در اين شهر ساخته شده اند. مناطق قديمى و پارك هاى شهر تخريب مى شوند تا مكان لازم براى آسمان خراش ها مهيا گردد و مزرعه در اين شهر ۱۷ ميليون نفره ديگر كيميا گشته است.

ژنگ شيلينگ، رئيس كميسيون محيط زيست و توسعه شهرى در شانگهاي، جنبه هاى منفى سياست برج سازى در اين شهر را بررسى كرده و در اين مورد مى گويد:
“ما از سياست ده ساله ى برج سازي، تجربيات بسيارى جمع آورى كرده ايم. تجربيات منفى كم نيستند. مثلا بيشتر شهروندان شانگهاي، غروب ها ديگه به منطقه ى پودونگ نمى رند، چون در اين منطقه، كه همه بانك ها و ادارات دولتى شهر در اون واقع شدن، غروب ها هيچ حركتى بعد از تعطيل شدن ادارات به چشم نمى خوره و در واقع اين منطقه مى ميره. در ضمن هر كس بخواد به اونجا بره، بايد اتوموبيلش رو هم همراه ببره، چون مسافت ها اون قدر زيادن كه با پاى پياده نمى شه اونجا رفت. علت هم اينه كه فاصله ى ميون آسمون خراش ها، با معيارهاى انسانِ عادى محاسبه نشده اند. معيارها غول آسا هستند. اما درست عكس اين منطقه، محله هاى قديمى شهره كه زندگى واقعى در اونجاها جريان داره. مردم رو مى شه تو خيابونا ديد و باهاشون صحبت كرد. نه، زندگى عادى رو اصلا نمى شه ميون برج ها ديد.”

بسيارى از شهروندان شهر شانگهاىِ چين به دولت خود شكايت كرده اند كه به خاطر برج سازي، ديگر اثرى از آفتاب در خانه هاى آنها ديده نمى شود. به نظر مى رسد كه نگرش مقامات دولتى به تدريج نسبت به برج سازى تغيير مى كند. دو سال است كه مقررات سخت ترى در اين شهر براى برج سازى برقرار شده و اجازه ساختمان به چنين آسمان خراش هايى تا اطلاع ثانوى صادر نمى شود و برج هايى كه اجازه ساختمان مى يابند بايد در اطرافشان به اندازه كافى منطقه غير مسكونى و فضاى سبز ايجاد گردد. اين قوانين اما در مورد ۲۰۰۰ برجى كه اجازه ساختمانشان قبلا صادر شده و در دست ساختمانند، رعايت نمى شود.

در مركز شانگهاي، امروزه بيش از ۹ ميليون نفر در رفت و آمدند، يعنى ۴۰ هزار نفر در هر كيلومتر مربع.اين رقم سه برابر بيش از توكيو و دو برابر بيشتر از پاريس است. اگرچه در اين شهر عظيم در ابتدا فقط يك ميليون خودرو اجازه تردد داشتند، در بسيارى از مناطق اين شهر ترافيك سنگين بيداد مى كند. و اين در حالى ست كه هوا و آب آشاميدنىِ اين شهر، جزو بدترين و آلوده ترين ها در سطح جهان است. و بدتر اين كه دانشمندان و محققان اعلام كرده اند كه مركز اين شهر، همه ساله حدود ۱۵ ميلى متر فرو مى نشيند.

مسئولان دولتى در شانگهاى از هم اكنون در پى يافتن راهكارى براى برون رفت از اين معضل شهرى هستند. قرار است كنفرانس هاى بسيار و تحقيقات وسيع، پيشنهادهايى براى بهتر شدن شرايط زندگى در اين شهر عظيم ارائه دهند.

يكى از اين پيشنهادها از طرف يك آرشيتكت آلمانى به نام آلبرت اسپيِر ارائه شده است. او كه متخصص شهرسازى ست قرار است يكى از شهرك هاى حاشيه شمال غربى شانگهاى را طرح ريزى كند. شهركى با ۵۰ هزار جمعيت ، ساختارى مدرن و برخوردار از تجهيزاتى كه فقط شهرهاى كوچك در اختيار دارند. شهركى كه با شيوه شهرك سازى مدرن چينى تفاوتى ماهوى دارد.

آلبرت اسپيِر ، در اين مورد مى گويد:
“در اين طرح شهرك سازى ما بايد در بخش هاى متفاوتى فعاليت كنيم. بخش هايى مثل رعايت زمينه هاى زيست محيطي، تامين فضاى سبز، تامين پاكيزگى آب. بايد بگم كه سياست شهرسازى در چين در حال حاضر با سياست شهرسازى كشورهاى اروپايى فاصله بسيار زيادى داره. متاسفانه فكر مى كنم كه در چين، بخشى از ساختارهاى اساسى لازم براى زندگى شهرى ناديده گرفته شده. مثلا به وجود فضاى سبز، و شرايط جوى منطقه اهميت زيادى داده نشده. اما ما خودمون مى دونيم كه شرايط زيست محيطى بسيار با اهميتند و بايد رعايت بشند. تجربيات ما در اروپا، در كشورهاى عربى و بخصوص اشتباهات ما در شهرسازى در آلمان شرقي، پس از اتحاد دو آلمان رو نبايد دوباره تكرار كنيم. بايد از اين اشتباهات درس گرفت و به شرايط ويژه زيست محيطى و منطقه اى و قومى دقت كافى كرد.”

شهركى كه قرار است از طرف آرشيتكت آلمانى آلبرت اسپيِر در شمال غربى شانگهاى ساخته شود، نامش جرمن تاون، يا شهرك آلمانى هاست. در اين شهرك اسپير اهميت زيادى به فضاى سبز داده، رودخانه ها و جوى هاى فراوانى در آن به چشم مى خورند و بازارها و ميدان ها اين امكان را براى زندگى در فضايى فرح بخش آماده مى كنند. در جرمن تاون، بر خلاف شانگهاى اثرى از برج هاى عظيم ديده نمى شود و ساختن برج هايى با ارتفاع بيش از ۸ طبقه تقريبا ممنوع است.