ناظران ایرانی: انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد

کمتر از ۴۸ ساعت به برگزاری یازدهمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران باقی مانده. شش نامزد از دو طیف اصولگرا و اصلاح‌طلب میانه‌رو در این انتخابات حضور دارند. محمدرضا عارف که کاندیدای شناخته‌شده اصلاح‌طلبان بود به نفع حسن روحانی کناره‌گیری کرد و پنج نامزد دیگر خط مشی‌ کاملا اصولگرایانه دارند.

این‌ها شرایط بعدازظهر روز چهارشنبه ۲۲ خرداد، ۱۲ ژوئن است و ممکن است این شرایط تا قبل از ۴۸ ساعت دیگر تغییر کند. براساس شرایط تا این روز، با سه تن از تحلیلگران مسائل سیاسی ایران گفت و گو کردیم و نظراتشان را راجع به پیش‌بینی این انتخابات جویا شدیم.

عباس عبدی درباره میزان مشارکت مردم با تاکید بر این‌که ابزارنظرسنجی در اختیار ندارد و نمی‌تواند دقیق و علمی پاسخ‌گو باشد، پیش‌بینی کرد که ۶۰ درصد واجدین شرایط در انتخابات روز جمعه شرکت خواهند کرد. او البته ادامه داد که اگر شرایط داغ‌تر از این بشود، میزان مشارکت ممکن است به ۷۰ تا ۷۵ درصد هم برسد.

آقای عبدی می‌گوید انتخابات ریاست جمهوری به احتمال بسیار زیاد به دور دوم کشیده خواهد شد. در توضیح علت این پیش‌بینی، می‌گوید: « در این انتخابات نه شخصیت خیلی متمایزتری از دیگران هست و نه گفتمان متمایز غالبی وجود دارد. البته هریک از کاندیداها میتوانند مظهر یک گفتمان باشند ولی این گفتمان هنوز آنقدر قدرت نگرفته که همه را درو کرده و با خود ببرد».

وی البته معتقد است با توجه به ائتلاف صورت گرفته بین اصلاح‌طلبان و رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی، ممکن است موجی در میان طرفداران این طیف ایجاد شود که نتیجه انتخابات را در دور اول رقم بزند.

احتمال دیگری که آقای عبدی مطرح می‌کند، اجماع اصولگرایان بر سر یک نامزد نهایی در دور روز باقیمانده است که این اتفاق می‌تواند انتخابات را دوقطبی کرده و جلوی دومرحله‌ای شدن آن را بگیرد و در همان دور اول نتیجه معلوم شود.

"روحانی و قالیباف به مرحله دوم می‌روند"

عباس عبدی، حسن روحانی را یکی از دو نفری می‌داند که قطعا به دور دوم راه خواهد یافت. درباره نفر بعدی نظر او این است که شخص محتمل، محمدباقر قالیباف است. وی در عین‌حال اظهار می‌دارد که با توجه به مواضع اخیر قالیباف ممکن است آرای او سقوط کرده باشد که در این صورت ولایتی با روحانی به دور دوم خواهد رفت.

سعید جلیلی از نظر آقای عبدی شانسی برای صعود به مرحله دوم انتخابات ندارد. او می‌گوید جلیلی یک سری آرای سازمانی مشخص دارد که بیشتر از ۱۵ تا ۱۶ درصد نیست و نمی‌تواند بیشتر از آن هم رای جذب کند چرا که به نظر آقای عبدی، گفتمان جلیلی همان گفتمان احمدی‌نژاد است که شکست خورده و از نظر آرای عمومی جذابیتی ندارد.

عبدی می‌گوید این‌که گروهی جلیلی را نامزد مورد حمایت رهبری می‌خوانند تنها تبلیغات است. به نظر او آیت‌الله خامنه‌ای هم مانند هر شخص دیگری به یک نامزد نظر دارد اما این‌که بخواهد پشت او بایستد و به خاطر او ریسک کند، ناممکن است.

به نظر این فعال سیاسی، جایگاه خامنه‌ای به صورتی نیست که بخواهد چنین هزینه‌ای کند. عبدی در پاسخ به این پرسش که چرا چهار سال پیش خامنه‌ای با ایستادن تمام قد پشت احمدی‌نژاد چنین هزینه‌ای را پرداخت، می‌گوید: «خواهش می‌کنم انتخابات سال ۸۸ را اصلا با الان مقایسه نکنید. آن زمان اولا دور دوم ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد بود و آقای خامنه‌ای قبل از انتخابات هم صراحتا گفته بود که نتیجه برنامه‌های رئیس جمهور در دور دوم باید مشخص شود. ثانیا انتخابات در آن زمان کاملا دوقطبی بود و هر قطب مسیر کاملا جداگانه‌ای داشتند. الان اگر آقای خامنه‌ای بخواهد از جلیلی حمایت کند، یعنی خودش را با طیفی از اصول‌گرایان طرف کرده و این کار در چنین شرایطی اصلا منطقی نیست».

"امکان تقلب وجود ندارد"

عباس عبدی درباره احتمال دست‌کاری در آرا یا تقلب وسیع می‌گوید وی هنوز درباره تقلب وسیع و "حجمی" در سال ۸۸ هم قانع نشده است چرا که به نظر وی کسی نتوانست آن را اثبات کند. بنابراین الان هم وقوع چنین تقلب گسترده‌ای به صورتی که همه آرا در سطحی وسیع به وزارت کشور برود و چیز دیگری از آن‌جا بیرون بیاید، ممکن نیست.

در عین حال وی تصریح می‌کند که دست بردن در آرا کم و بیش در هر انتخاباتی روی می‌دهد و حتی برگزارکنندگان انتخابات هم آن را انکار نمی‌کنند، ولی این چیزی نیست که بخواهد نتیجه آرا را به کلی تغییر دهد.

از سوی دیگر عبدی معتقد است، کل نظام حاکم هم خواهان برگزاری یک انتخابات مورد تایید همگان است. او می‌گوید: «در این مرحله برداشتم این نیست که مسئولان حکومتی مایل باشند بعد از رد صلاحیت هاشمی، بیشتر از این انتخابات مسئله دار شود، به‌خصوص که اگر انتخابات درست برگزار شود آن رد صلاحیت آقای هاشمی هم خیلی به چشم نخواهد آمد. در حالی که اگر دوباره مشکل پیش بیاید، روز از نو و روزی از نو. بنابراین برداشتم این نیست که خیلی اتفاق خاصی در این زمینه پیش بیاید».

دامنه تاثیر همراهی خاتمی

مرتضی کاظمیان معتقد است در این انتخابات نباید انتظار مشارکت گسترده مردمی مثل سال ۸۸ یا ۷۶ را داشته باشیم. اما به نظر او حدود ۶۰ درصد در انتخابات شرکت می‌کنند. در عین‌حال وی تاکید می‌کند که آماری که از سوی حکومت اعلام خواهد شد قطعا بیشتر از این میزان است.

آقای کاظمیان می‌گوید در هیچ انتخابات ریاست جمهوری کمتر از ۵۰ درصد شرکت نکرده‌اند، اما اینکه آمار به فراتر از ۷۰ درصد افزایش پیدا کند به نظر این فعال ملی مذهبی، احتیاج به مؤلفه‌هایی دارد که مثلاً در سال ۷۶ دو قطب خاتمی‌ـ ناطق نوری به آن دامن زد و در سال ۸۸ حضور موج‌وار مردم پشت مهندس موسوی. از نظر او هیچ یک از این مولفه‌ها در انتخابات کنونی وجود ندارند.

حمایت خاتمی و هاشمی از حسن روحانی به نظر آقای کاظمیان می‌تواند عده‌ای را که برای شرکت در انتخابات مردد بودند، پای صندوق‌های رای بکشاند و حتی شاید بتواند موجی برای شرکت گسترده در انتخابات به وجود آورد. اما به نظر او این موج خیلی دیر آغاز شده و به همین دلیل فراگیر شدن آن کمی نامحتمل است.

مرتضی کاظمیان در عین حال تاکید می‌کند: «ولی من گمان نمی‌کنم که اعلام نظر آقایان هاشمی و خاتمی الزاماً منجر به همراهی تمامی بخش‌های معترض به انتخابات ۸۸ شود و تمام کسانی که نسبت به روند برگزاری انتخابات اعتماد نداشته و به آن معترض‌اند تنها به واسطه اعلام نظر خاتمی و هاشمی پای صندوق‌های رای بیایند».

احتمال جلوگیری از صعود روحانی به مرحله دوم

کاظمیان نیز معتقد است انتخابات روز جمعه به مرحله دوم کشیده خواهد شد، چرا که به عقیده او هیچیک از نامزدهای این دوره پشتوانه اجتماعی لازم برای به دست آوردن حداکثر آرا در مرحله اول را ندارند.

این روزنامه‌نگار اما بر خلاف عبدی معتقد است حاکمیت اجازه رفتن روحانی به مرحله دوم را نخواهد داد، ولی اگر انتخابات سالم برگزار شود امکان صعود روحانی به مرحله دوم وجود دارد. وی در عین حال می‌گوید: «سلامت انتخابات بستگی به این دارد که سپاه، بسیج و کمیته امداد که می‌توانند نقش مهمی در مهندسی آراء ایفاء کنند و آن بخشی که مسئولیت اعلام نتایج رسمی شمارش آراء را دارد، از اراده‌ای که در مرکز ثقل قدرت در جمهوری اسلامی وجود دارد متأثر نشوند. به‌هرحال نمی‌توان جا خورد از این‌که مثلاً آقای جلیلی یک مرتبه جزو دو نفر نهایی اعلام شود، حتی در کنار آقای قالیباف یا در کنار آقای روحانی. و نمی‌توان جا نخورد از اینکه حتی آقای روحانی به‌عنوان نفر سوم این انتخابات اعلام شود».

مرتضی کاظمیان به این نکته اشاره می‌کند که مکانیسمی برای نظارت بر انتخابات وجود ندارد و ابزار دقیقی به این منظور در دست نیست. اما به نظر وی مشخص نیست که این دستکاری در چه ابعادی صورت بگیرد.

آقای کاظمیان وقوع اتفاقی مانند آنچه در سال ۱۳۸۴ افتاد را نیز غیر محتمل نمی‌داند: «دور اول انتخابات سال ۸۴ آقای کروبی با چند هزار اختلاف به دور دوم راه پیدا نکرد و به‌جای ایشان آقای احمدی‌نژاد رفت و به رقابت با آقای هاشمی رفسنجانی پرداخت. این تجربیات نشان می‌دهد که بازی کردن با آراء حتی در حد ۲ تا ۵ درصد میزان مشارکت، یعنی چیزی حدود یک تا دو میلیون خیلی راحت است و به عقیده‌ی من خیلی راحت است که آرای یک نامزدی که ۱۰ میلیون است، ۸ میلیون اعلام شود و برعکس، کسی که ۷ میلیون آراء داشته ، ۹ میلیون اعلام شود و همین مقدار می‌تواند جای نفر دوم و سوم را عوض کند».

به نظر مرتضی کاظمیان اگر حسن روحانی در یک روال سالم انتخاباتی به دور دوم راه پیدا کند، بدان معناست که «آقای خامنه‌ای تدبیری پیشه کرده، از جهت‌گیری به سمت یک نامزد مشخص کناره گرفته و اجازه داده انتخاب مردم فرایند طبیعی خودش را طی کند».

اهمیت برداشت رهبر از نامزدها

علی مزروعی نماینده مجلس ششم نیز معتقد است انتخابات ریاست جمهوری دو مرحله‌ای خواهد شد، چرا که به نظر او وجود شش نامزد باعث پراکندگی آرا شده و مانع از آن می‌شود که یک نفر بتواند در دور اول اکثریت آرا را به دست آورد.

وی درباره آرای اصول‌گرایان می‌گوید:«آن‌ها یک رأی‌سازمان‌دهی‌شده دارند و وقتی تصمیم بگیرند پشت هر کاندیدایی بروند، می‌توانند رأی ‌او را افزایش و سرنوشت انتخابات را تغییر دهند».

آقای مزروعی با اشاره به اختلاف دیدگاه‌های جلیلی و ولایتی که در مناظره‌ها پدیدار شد می‌گوید:«به نظر من نظراتی که در مناظره‌ها بیان شده خیلی مهم نیست، بلکه برداشتی که رهبری از افراد دارد مهم است و احتمالاً در تصمیم نهایی دخالت داده می‌شود».

این نماینده سابق مجلس معتقد است اعلام حمایت خاتمی و هاشمی از روحانی زمانی می‌توانست تاثیرگذار باشد که این طیف راهی برای رساندن صدای خود به همه اقشار جامعه داشته باشد.

به نظر آقای مزروعی اصلاح‌طلبان رسانه و امکانات تبلیغی برای رساندن صدای خود به همه مردم را ندارند. بنابراین نمی‌توان برآورد کرد که حمایت خاتمی و هاشمی از روحانی تا چه حد تاثیرگذار خواهد بود.