نخستین اتوبان جهان کی و کجا ساخته شد؟

اتوبان یکی از محبوب‌ترین "فرزندان" آلمانی‌هاست، همان‌طور که خودرو در آلمان جایگاه ویژه‌ای دارد. برخی از زنان آلمانی گاهی به طنز می‌گویند که همسران‌شان اتومبیل خود را از فرزندان خانواده بیشتر دوست دارد.

در آلمان "هنوز" محدودیت سرعت وجود ندارد و وسوسه‌ی اتومبیلرانی با سرعت زیاد در اتوبان‌های پهن جنوب این کشور هر سال بسیاری از علاقه‌مندان این عرصه را مهمان آلمان می‌کند.

اما ایده‌ی ساخت اتوبان برای نخستین بار از کجا آمد و چه کسی به این فکر جامعه‌ی عمل پوشاند؟

برداشت غالب در آلمان این است که ایده‌ی ساخت اتوبان و بهره‌برداری از نخستین اتوبان متعلق به نازی‌هاست. این باور عمومی وجود دارد که ساخت اتوبان بخشی از برنامه‌ی کارآفرینی گسترده‌ی رژیم هیتلر بود. گروهی هم گسترش شبکه‌ی بزرگراهی در این کشور را در راستای ایجاد شبکه‌ی ارتباطی منسجم و سریع برای چرخش چرخ‌های ماشین جنگ نازی‌ها می‌دانند.

ناسیونال‌سوسیالیست‌ها ایده‌ی ساخت اتوبان را متعلق به شخص "پیشوا" (آدولف هیتلر) و اجرای آن را هم پس از به قدرت رسیدن رژیم او می‌دانند. فیلم‌های تاریخی بسیاری از سال‌های ۱۹۳۵ تا ۱۹۳۷ وجود دارند که در آن هیتلر اتوبان‌های مختلف را یکی پس از دیگری افتتاح می‌کند.

بنا بر ادعای ماشین تبلیغاتی عظیم نازی‌ها، هیتلر ایده‌ی ساخت اتوبان را در سال ۱۹۲۳ مطرح کرده است. آنها حتا واژه‌ی "Autobahn" را هم ابداء خود می‌دانند. ("Auto" معنای خودرو و "Bahn" به معنای مدار و مسیر است).

بررسی روزنامه‌های قدیم سیل عظیمی از مقاله‌ها و مطالب را نشان می‌دهد که برای جا انداختن این ادعا توسط دستگاه تبلیغاتی رایش سوم منتشر می‌شده‌اند.

در فیلم‌های تبلیغاتی این دوره از حاشیه‌ی اتوبان‌ها به‌عنوان محل استراحت و گردش مردم یاد می‌شود. تصاویر بر جای مانده همچنین شهروندانی را نشان می‌دهند که برای ادای احترام به "پیشوا" یا گرفتن عکس یادگاری به کنار اتوبان آمده‌اند.

این تبلیغات حتا به دنیای کودکان هم راه یافتند. در بحبوحه‌ی جنگ جهانی دوم که آلمان در جبهه‌های مختلف می‌جنگید، خرابی‌ها و دست‌اندازهای اتوبان‌های آلمان به موضوع ساخت بازی برای کودکان تبدیل شده بودند.

یک دروغ تاریخی

بررسی‌های بیشتر اما خلاف ادعای نازی‌ها را اثبات می‌کنند. رد پای نخستین خیابان‌هایی که می‌شد با سرعت زیاد در آن‌ها راند، در متون مربوط به دهه‌ی ۱۹۲۰ میلادی دیده می‌شود. این مسیرها اما عمومی نبودند.

آلمانی‌ها در واقع در سال ۱۹۲۹ و اندکی پیش از آغاز بحران مالی جهانی شروع به ساختن جاده‌ای به ابعاد اتوبان‌های کنونی بین شهرهای کلن و بن کردند. این مسیر عمومی که ششم اوت ۱۹۳۲ افتتاح می‌شود، نه تنها نخستین اتوبان در آلمان که اولین اتوبان در جهان به حساب می‌آید.

ناسیونال-سوسیالیست‌ها حدود ۵ سال پس از این تاریخ به قدرت رسیدند.

نخستین کسی که ایده‌ی ساخت یک اتوبان را مطرح و عملی کرد هم کُنراد آدناوئر بود؛ شهردار کلن و از مخالفان سرسخت نازی‌ها که پس از سقوط رژیم هیتلر، به‌عنوان نخستین صدراعظم آلمان غربی سوگند یاد کرد.

واژه‌ی اتوبان هم برای نخستین بار در سال ۱۹۳۲ (یعنی پیش از قدرت‌گیری نازی‌ها) در نشریه‌ی بنیاد "HaFRaBa" آمده است. وظیفه‌ی این بنیاد مقدمه‌چینی برای ساخت مسیری از هامبورگ (Ha) به بازل سوئیس (Ba) بود؛ مسیری که از فرانکفورت (Fra) می‌گذشت.

ماشین تبلیغاتی آلمان نازی تمام تلاش خود را برای مصادره‌کردن این بخش از تاریخ به کار بست. تلاش ناسیونال-سوسیالیست‌ها البته تا حد زیادی هم نتیجه داد، زیرا پس از نزدیک به ۶۷ سال پس از سقوط رژیم هیتلر، هنوز هم کسانی هستند که آدولف هیتلر و رژیم دیکتاتوری او را مبتکر ساخت اتوبان می‌دانند.

PB/JT