نظام آموزشی ایران در بوته نقد

کانون نویسندگان ایران به مناسبت سال تحصیلی جدید بیانیه‌ای منتشر کرده است. در این بیانیه به تحریف تاریخ معاصر ایران در کتاب‌های درسی، حذف نام و نمونه آثار نویسندگان و شاعران، محرومیت نوآموزان اقوام ایرانی از یادگیری به زبان مادری و موارد دیگر نابرای های اجتماعی و فرهنگی در نظام آموزشی ایران اشاره شده است.

یک نمونه برجسته در کتاب‌های درسی ایران، ترسیم هویت نابرابر جنسیتی و انتقال این هویت القایی به نوآموزان است. در متن‌ یا تصاویر کتاب‌های درسی، دختران و زنان به صورتی منفعل، گوشه نشین و مطیع تصویر می‌شوند و پسرها و مردها، پرانرژی، اجتماعی و قدرتمند. خانم سیمین بهبهانی، عضو هیات دبیران کانون نویسندگان ایران درباره این قبیل تعلیمات جهت‌دار در کتاب‌های درسی می‌گوید:

"این یکجور القای ضمنی هست به دخترها و خانمها که جای شما گوشه آشپزخانه و گوشه اتاق و پشت پستوست و شما را نباید در اجتماع ببینند. مثلا یکی از شاخصیت هایی که به زن می‌دهند، شاخصیت مادری است. ببینید مادری بسیار ارزشمند است و خود من شعرم پر از عواطف و احساسات مادرانه است ولی ارزش زن فقط به مادر بودن نیست. اگر فردوسی می‌گوید: زنان را همین بس بود یک هنر، نشینند و زایند شیران نر، این‌ها معنی را تحریف می‌کنند. معنی این بیت اینست که اگر زن‌ها هیچ هنردیگری نداشته باشند و همین هنر مادری را داشته باشند کافی است تا چه برسد به این‌که هزاران هنر دیگر هم دارند... این‌ها فقط می‌خواهند که زن در خانه باشد و بچه داری کند و به اصطلاح بزاید و پشت سماور و پشت اجاق باشد. با تمام این القائات زنها در همه مصادیق اجتماعی شرکت فعال دارند. در ورزش، تئاتر و سینما و حتی در علوم انسانی و علمی و فیزیک و پزشکی و غیره از مردها جلوتر هستند. در نتیجه این القائات از طریق کتاب‌های درسی هیچ سودی ندارد جز سیاه شدن کاغذ و اتلاف وقت بچه‌ها."

بیانیه کانون نویسندگان با اشاره به تحصیل بسیاری کودکان و نوجوانان در بناهای ناامن و کلاس‌های پرتراکم و در مقابل بهره مندی اقلیتی دیگر از مدارس خاص، از طبقاتی شدن آموزش و پرورش در ایران انتقاد کرده‌است. بیانیه اشاره می‌کند که سال تحصیلی در خالی آغاز می‌شود که اعتراض معلمان و پافشاری آنها بر حق صنفی و افزایش حقوق خود، سرکوب شده است. سیمین بهبهانی در مورد مطالبات معلمان نیز می‌گوید:

"معلمان زندگی راحت می‌خواهند و حق دارند. معلم اگر مغزش درگیر خانه و معاش خود باشد نمی تواند کار کند. واقعا باید رسیدگی شود به قشر فرهنگی که حقوق شان تکافوی اداره زندگی‌شان را نمی کند. آنها باید آرامش فکری و مادی داشته باشند. چطور کسی که حواس اش درگیر مشکلات زندگی است، می‌تواند سر کلاس شاگرد را اداره کند؟ این‌ها مسائلی است که باید به آنها فکرشود. دانشجویان ما هم آزادی میخواهند معلمان ما میخواهند زندگی راحتی داشته باشند."

بیانیه کانون نویسندگان به مناسبت اول مهر، بر حاکمیت تمامیت طلبی و سرکوب آزادی اندیشه و بیان در دانشگاه تاکید می‌کند و این‌که جای بسیاری دانشجویان آزادیخواه در دانشگاه خالی است. دانشجویانی که در وضعی غیرانسانی در زندان، تعلیق و محرومیت های دیگر به سرمیبرند یا به دلیل اعمال گزینش‌های تنگ نظرانه و صرفا ایدئولوژیک و عقیدتی از ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل محروم شده‌اند.