نفت بمثابه حربه‌اى سياسى
۱۳۸۵ مرداد ۱۳, جمعه
روز دوشنبه شوراى امنيت سازمان ملل قطعنامه‌اى پيرامون برنامه اتمى ايران منتشر نمود. در اين قطعنامه تصريح شده كه هرگاه جمهورى اسلامى به امر غنى‌سازى اورانيوم تا پايان ماه اوت خاتمه ندهد، تعيين و تصويب مجازاتهايى عليه ايران در دستور كار شوراى امنيت قرار خواهد گرفت. در همين رابطه ايران تهديد كرده كه هرگاه سياست تحريم عليه ايران به مورد اجرا گذارده شود، بهاى هر بشكه نفت خام مى‌تواند حتى به ۲۰۰ دلار برسد. در صورتی كه چنين چيزى واقعيت يابد، مى‌توان منتظر يك بحران انرژى جديد در سطح جهان بود.
اما آيا تاثير نفت خام ايران، آن گونه كه دولتمردان جمهورى اسلامى مى‌انديشند چنان است كه موجب افزايش بهاى نفت خام تا حد ۲۰۰ دلار براى هر بشكه گردد؟ پاسخ كارشناسان به اين پرسش منفى است.
بديهى است كه حذف نفت خام صادراتى ايران مى‌تواند باعث ايجاد نارساييهايى در امر تامين نفت خام جهان گردد. افزايش دامنه آشوب و تنش در منطقه نيز مى‌تواند امر انتقال نفت خام كشورهاى حوزه خليج فارس را نيز مختل كند. اين دو عامل بى‌گمان باعث افزايش بهاى نفت خام در بازارهاى جهانى خواهند شد. اما سناريوى افزايش بهاى نفت به حد ۲۰۰ دلار براى هر بشكه سناريويى تخيلى بيش نيست.
نخست آن كه ايران خود وارد كننده بنزين است و در سه ماهه نخست سال جارى واردات بنزين ايران بالغ بر يك ميليارد و ۸۰۰ ميليون دلار بوده است.
دوم آن كه افزايش بهاى نفت خام، باعث سودآور شدن بسيارى از حوزه‌هاى نفتى خواهد شد كه تا كنون بهره بردارى از آنان به صرفه نبوده است. به عنوان نمونه پروژه‌هاى استخراج و بهره بردارى از نوع حوزه "تار ساند" كانادا كه تا كنون مقرون به صرفه نبوده، پس از افزايش بهاى نفت از كشوى ميز مسوولان خارج شده و بدل به پروژه‌هاى عملى مى‌شوند. تاثير اين امر كاهش بيشتر سهم اوپك در تامين نفت جهان خواهد بود. سهم تامين نفت كشورهاى عضو اوپك كه پيش از انقلاب اسلامى ۷۰ درصد از كل توليد نفت جهان بود، اكنون اين سهم به كمتر از ۴۰ درصد رسيده است. افزايش بهاى نفت خام بى‌ترديد باعث كاهش هرچه بيشتر سهم اوپك در تامين نفت جهان خواهد گشت و به همين ميزان هم از دامنه تاثيرگذارى آن در تعيين بهاى نفت و تحولات اقتصادى كاسته خواهد شد.
سوم آن كه افزايش بهاى نفت خام منجر به افزايش بهره گيرى از منابع انرژى جايگزين خواهد شد. پروژه‌هاى علمى و واقعى بيوديزل و اتانول به پروژه‌هاى صنعتى بدل خواهند شد و همين امر از وابستگى جهان به نفت خام اوپك خواهد كاست.