نقش ايران و عربستان در افزايش شديد بهاى نفت خام

نوسانات شديد بهاى نفت سبب شده است كه كارشناسان اكنون شرايط را با سال ۱۹۷۴ مقايسه كنند. در آن زمان، كشورهاى عربى جريان نفت را به روى كشورهاى غربى بستند و بحرانى بزرگ آفريدند. از ديد كارشناسان، بهاى نفت، اكنون با محاسبه عوامل اقتصادى گوناگون، از سطح بهاى سال ۱۹۷۴ فراتر رفته است. بازار نفت، در سال ۱۹۷۹ نيز، به خاطر انقلاب ايران، دستخوش بحرانى بزرگ شد.

كارشناسان آمريكائى پيش بينى كرده اند كه در روزهاى آينده بهاى نفت خام آمريكا به بشكه اى ۶۵ دلار نيز خواهد رسيد. اما به رغم افزايش قيمت، از ميزان تقاضاى بازار كاسته نشده است. تشديد بحران اتمى ايران، سبب ترس از كمبود شديد بنزين در ايالات متحده آمريكا شده كه بزرگترين مصرف كننده مواد انرژى زاى جهان است. اين امر نيز، يكى ديگر از عوامل بالا رفتن بهاى نفت خام بوده است.

بخشى از ترس آمريكائى ها نيز، به اوضاع عربستان سعودى باز مى گردد. سفارت انگلستان در رياض، روز دوشنبه اين هفته اعلام كرد كه گروه هاى بنيادگرا آماده انجام چند عمليات تروريستى شده اند. در پى اين هشدار، نمايندگى سياسى آمريكا در رياض، از روز دوشنبه موقتا تعطيل شد. انتقال اين خبر به نگرانى در زمينه كمبود مواد سوختى دامن زد.

در اين ميان، روزنامه اتريشى استاندارد، با اشاره به اثرات بحران اتمى ايران بر بازار نفت، پيش بينى كرد كه مذاكرات سه كشور اروپائى با جمهورى اسلامى ايران، در نهايت، به نتيجه اى نخواهد رسيد و پرونده اتمى ايران به شوراى امنيت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد. اين روزنامه نوشت: ”هنوز روشن نيست كه شوراى امنيت برچه اساسى ايران را محكوم خواهد كرد و يا تحريم هائى را عليه اين كشور مورد تصويب قرار خواهد داد. اما هم اكنون، براى جلب همكارى چين، كه وابستگى شديد به نفت ايران دارد، تلاش زيادى مى شود. مثلا تهديد به بستن جريان نفت خليج فارس به روى چين، ممكن است سبب بروز معجزه اى شود كه جاى حمله نظامى به ايران را بگيرد”.

چين عضو دائمى شوراى امنيت سازمان ملل متحد و داراى حق وتو است. رهبران جمهورى اسلامى ايران اطمينان دارند كه در صورت طرح پيشنهاد تحريم ايران، چين با وتوى اين پيشنهاد تصميم گيرى را دشوار خواهد ساخت. پكن، سال گذشته، قراردادى با جمهورى اسلامى بست كه حجم آن بيش از ۲۰ ميليارد دلار بود. در چارچوب اين قرارداد، بخشى از نيازهاى نفتى جمهورى خلق چين، در بيست سال آينده، از سوى ايران تامين مى شود.

افزايش شديد بهاى نفت خام، اثراتى مستقيم بر زندگى شهروندان كشورهاى غربى داشته است. اين هفته، كلوب اتومبيل رانى و اتحاديه مستاجران آلمان نسبت به افزايش مهارناپذير هزينه صاحبان اتومبيل و مستاجران ابراز نگرانى كردند. كلوب اتومبيل رانى پيش بينى كرد كه تا آخر هفته، رانندگان ناچار خواهند شد بهاى سنگين ترى براى بنزين بپردازند. اتحاديه مستاجران نيز پيش بينى كرد كه در نتيجه افزايش بهاى نفت و گاز، هزينه هاى جانبى مسكن در سال جارى به ميزانى سنگين افزايش خواهد يافت.

از سوى ديگر شركت هوائى لوفت هانزا اعلام كرد كه هزينه سوخت هواپيماهاى اين شركت، در سال جارى باز هم افزايش خواهد يافت. لوفت هانزا هزينه سوخت هواپيماهاى خود را، در سال جارى ۲ ميليارد و ۵۰۰ هزار يورو پيش بينى كرده بود كه ۷۰۰ ميليون يورو بيش از سال ۲۰۰۴ است.

شركت هاى هوائى و توريستى، هزينه هاى افزايش مواد سوختى را مستقيما به مشتريان خود منتقل مى كنند. به اين دليل، نرخ بليت سفرهاى هوائى و هزينه تورهاى مسافرتى در سال جارى نسبت به سال هاى گذشته به ميزان چشمگيرى افزايش يافته است.

به نظر كارشناسان، تصميمات شوراى حكام سازمان انرژى اتمى، در باره برنامه هاى اتمى ايران، مى تواند اثرى مستقيم بر كاهش يا افزايش بهاى نفت بگذارد. ادامه مذاكره اروپائى ها با جمهورى اسلامى، سبب آرامش نسبى بازار خواهد شد، اما اگر پرونده ايران به شوراى امنيت سازمان ملل متحد ارجاع شود، ترس از كاهش يا قطع جريان نفت، بحران نفتى را تشديد خواهد كرد.

بسيارى از كارشناسان در اوايل سال جارى ميلادى پيش بينى كرده بودند كه نرخ نفت خام امسال به بشكه اى ۷۰ دلار هم خواهد رسيد.