نقش رسانه‌ها در كمك به قربانيان سوانح طبيعى
۱۳۸۴ دی ۲, جمعه
چرا آلمانى‌ها در حالى كه با پرداخت ۶۷۰ ميليون يورو به آسيب ديدگان سونامى ركورد شكستند، تنها ۵۰ ميليون يورو براى زلزله زدگان پاكستان جمع كردند و قربانيان توفان دريائى آمريكا را تقريبا به كلى ناديده گرفتند؟ بر اساس پژوهش‌هاى انستيتو مطالعات مطبوعاتى بن كه ”مديا تنور” نام دارد، ميان كمك‌هاى مردمى و برخورد رسانه‌هاى گروهى با فاجعه‌هاى طبيعى ارتباطى مستقيم وجود دارد. پژوهش‌هاى اين نهاد نشان مىدهد كه رسانه‌هاى گروهى آلمان، ده برابر بيش از زلزله پاكستان به سونامى در جنوب شرقى آسيا پرداختند.
”مارتين بروكلمن سيمون” رئيس نهاد امدادى ”ميسرئور” وابسته به كليساى كاتوليك آلمان معتقد است كه سازمان‌هاى امدادرسانى در دام رسانه‌هاى گروهى گرفتارند. وى می‌گويد: ”تحت تاثير تصاوير تلويزيونى، هميشه مردم در كوتاه مدت به يارى قربانيان می‌شتابند، اما كمك‌هاى عمرانى درازمدت به ندرت می‌تواند تصاوير هيجان آفرين در اختيار رسانه‌هاى گروهى قرار می‌دهد و به اين دليل احساسات مردم را به سوى خود جلب نمی‌كند”. همچنين يك عضو فعال سازمان امدادى ”مديكو اينترناسيونال” به اين مشكل می‌پردازد و می‌گويد: ”رسانه‌هاى گروهى از يك سو مسئوليت رشديابنده جهانى را طلب می‌كنند و از سوى ديگر گزارش‌هاى خودشان در خدمت سطحى نگرى است ”. اين امدادگر، به عنوان نمونه به تصوير خلبان هليكوپترى اشاره می‌كند كه در موزامبيك يك مادر و نوزاد را از چنگال سيل نجات می‌دهد و می‌گويد: ”رسانه‌هاى گروهى، از نجات يك فرد به عنوان آرام بخش وجدان عمومى در زمينه كمك‌هاى عمرانى استفاده می‌كنند كه در سطح جهان مصيبت بار است. به اين ترتيب، درباره عوامل سياسى و اقتصادى مصائب جهان كمتر فكر می‌شود”.
مامور ويژه دولت آلمان براى كمك به قربانيان سونامى معتقد است كه رسانه‌هاى گروهى هميشه خواستار نتايج سريع هستند، در حالى كه كمك موثر نيازمند ساختارهاى بلندمدت است. مدير نهاد مددكارى كليساى هند نيز، از تصوير نادرستى كه رسانه‌هاى گروهى از فاجعه‌هاى طبيعى ارائه می‌دهند شكوه می‌كند. وى می‌گويد: ”اين درست نيست كه آنچه يك دوربين تصادفا ثبت كرده است به عنوان مهم‌ترين موضوع به افكار عمومى ارائه شود”.
نهادهاى امدادى جهان، علاوه بر همه اين‌ها، فرستنده‌هاى بزرگ تلويزيونى را متهم می‌كنند كه هربار پس از يك فاجعه برنامه‌هاى جمع آورى كمك‌هاى مالى تهيه می‌كنند و از اين طريق به تبليغ براى خود می‌پردازند. ”راينهارد هرمله” كه تا چندى پيش رياست انجمن سياست‌هاى عمرانى نهادهاى غير دولتى آلمان را به عهده داشت، می‌گويد: ”رسانه‌هاى گروهى می‌بايست وظيفه اصلى خودشان را ايفا كنند و اطلاعات انتقادى خود را در زمينه فقر، نابرابرى و فاجعه‌هاى طبيعى در اختيار افكار عمومى قرار دهند. من از خودم می‌پرسم كه وقتى رسانه‌هاى گروهى به كارهاى مددكارى می‌پردازند، بى طرفى و فاصله انتقادى آن‌ها چه خواهد شد؟”.
اغلب نهادهاى مددكارى، ترديد دارند كه اين وضعيت بتواند تغيير كند. به اين دليل آن‌ها به سياستمداران اميد بسته‌اند كه راهكارهائى براى تصحيح نقش مطبوعات بيابند. ”مارتين زالم” رئيس كاريتاس بين المللى به دولت‌ها توصيه می‌كند كه با فاجعه‌ها به صورت دوره‌ای برخورد نكنند. وى می‌گويد: ”آنگاه كه مردم مثل زمان وقوع سونامى چنان فعال برخورد می‌كنند، دولت بايد كنار بكشد، اما هنگامى كه موقعيت‌هاى اضطرارى نمی‌توانند تيترهاى جالبى در اختيار رسانه‌هاى گروهى قرار دهند، به كمك‌هاى دولتى نياز داريم”.
نهادهاى امدادى كليساها، از فاجعه‌هاى طبيعى فراموش شده به نتايج روشنى رسيده‌اند. كاريتاس بين المللى و نهاد ميسرور كه در عرصه كمك‌هاى عمرانى تخصص دارد، در سال ۲۰۰۱ صندوق مشتركى تاسيس كردند كه به كمك آن بتوانند در برابر موقعيت‌هاى اضطرارى و كمك‌هاى متفاوت مردمى بهتر واكنش نشان دهند. سازمان‌هاى امدادى بين المللى اميدوارند كه صندوق كمك به قربانيان فاجعه‌هاى طبيعى، كه ايجاد آن اخيرا به تصويب مجمع عمومى سازمان ملل متحد رسيد، بتواند در مواقع اضطرارى وضعيت كمك رسانى را بهتر كند. آن‌ها می‌گويند: ”اين صندوق می‌تواند به كمك قربانيان فاجعه‌هاى فراموش شده بشتابد كه ديگر از يارى مردم برخوردار نمی‌شوند.
با اين همه، هنوز روشن نيست كه چه كسى درباره پرداخت كمك‌هاى اين صندوق تصميم می‌گيرد.