نقش ميانجى‌گرانه‌ى مصر در خاور ميانه
۱۳۸۵ دی ۱۳, چهارشنبه
�ان گروههاى رقيب فلسطينى پادرميانى كرده و از حدت اوضاع بكاهد.
هنگاميكه انور سادات رييس‌جمهورى وقت مصر در پايان سال‌هاى دهه‌ى ۷۰ نخستين توافقنامهى صلح با اسراييل را تدوين كرد و آن را در واشنگتن به تأييد رساند، مقام‌هاى اسراييلى دچار توهمى بزرگ شدند. اسراييلى‌ها نه تنها تصور كردند، بزودى روابط با مصر عادى مى‌شود، بلكه بر اين گمان شدند كه ديگر كشورهاى عربى نيز از مصر تبعيت خواهند كرد. اما سير امور راه ديگرى پيمود. مصر در جهان عرب منزوى شد، سادات به قتل رسيد و مردم مصر از پيمان صلح فاصله گرفتند. حتى با جانشينى حسنى مبارك و معتبر شمردن تعهدات صلح از سوى او، صلح با اسراييل تشريفاتى بود، صلحى بود كه تنها اقتضاى زمانه آن را ايجاب مى‌كرد نه يقين به درستى آن.
با وجود اين، مصر در سال‌هاى اخير توانست آرام آرام جاى خود را در جهان عرب باز كند. مصر از موقعيت جديد به منظور تقويت نقش ميانجى‌گرانه‌اش سود مى‌جويد و در اين راه تلاش دارد تا از همكارى اردن، يعنى تنها كشور عربى ديگر كه حاضر به پذيرش صلح با اسراييل شد استفاده كند. مصر تلاش دارد تا مشكلات ميان اسراييل و فلسطينيان را از بين ببرد و حتى در تازه‌ترين درگيرى‌ها ميان گروههاى رقيب فلسطينى ميان آنان آشتى برقرار سازد. سياستمداران اسراييل سفرهاى متعددى به قاهره دارند، مقامات مصرى راهى بيت‌المقدس مى‌شوند و نمايندگان سازمان آزاديبخش فلسطين و حماس گاه و بيگاه در پايتخت مصر به ديدار يكديگر مى‌روند.
آنچيزى كه اين روزها توجه مقامات مصرى را به خود معطوف كرده، موفقيت تبادل اسرا بين اسراييل و حماس است. به گروگان گرفتن گيلاد شاليت در اواخر ماه ژوئن نه تنها باعث لشگركشى اسراييل به نوار غزه شد، بلكه سبب گشت كه حماس نيز بتواند در مقابل، درخواست آزادى بيش از هزار زندانى فلسطينى دربند اسراييل را مطرح سازد. اسراييل نخست اين خواسته را رد كرد. اما پس از اينكه عمليات نظامى‌اش ناموفق ماند، نه تنها وادار شد نيروهايش را عقب ببرد، بلكه براى تبادل اسرا نيز اعلام آمادگى كرد.
در اوايل هفته‌ى جارى از بيت‌المقدس گزارش‌هايى بدست رسيد مبنى بر اينكه اگر اسراييل از زنده بودن شاليت مطمئن شود، ۴۵۰ زندانى فلسطينى را آزاد خواهد كرد و در صورتيكه شاليت آزاد شود، اسراييل بقيه‌ى اسراى فلسطينى را رها خواهد كرد. سخنگوى حماس جزئيات اين گزارش را تكذيب كرد، با وجود اين به نظر مى‌رسد كه خط سير توافق‌هاى حاصل شده درست به همين گونه يا با اندك تفاوتى بوده باشد.
مصر همچنين تلاش دارد تا بحران داخلى تشكيلات خودگردان فلسطين كاهش يافته، ميان گروههاى رقيب فلسطينى آشتى بوجود آيد. اكنون كه چند هفته‌ى پر تب و تاب درگيرى‌هاى اين دو گروه پشت سر گذاشته شده نخستين نشانه‌هاى اميد به آشتى نمودار شده است. سخنگوى حماس سرانجام آمادگى اين گروه را برای تشكيل دولت وحدت ملى - كه ماه‌ها مورد بحث قرار گرفت و تشكيلش به دفعات به شكست انجاميد - اعلام كرد و حتى موضع‌گيرى آشكار مصر در جانبدارى از فتح موجب نشد كه حماس از اين كشور روى برگرداند.
مصر در درگيرى‌هاى داخلى فلسطينيان سعى كرد با ارسال اسلحه به سازمان آزاديبخش فلسطين اين گروه را تقويت كند. حماس كه ابتدا خشمگين و سرخورده در پى ميانجى‌گر ديگرى بود باز هم چاره را در آن ديد كه به مصر روى آورد. علت اين مسئله را بايد در جايگاه تاريخى مصر جست. بدليل توافقنامهى صلح ميان مصر و اسراييل، هيچ كشور ديگر عربى از جايگاه معتدل مصر براى ميانجى‌گرى با اسراييل برخوردار نيست و از آنجايى كه مصر در سال‌هاى ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۷ خود كنترل نوار غزه را در دست داشت، هيچ كشور عربى ديگرى بهتر از مصر بر اوضاع داخلى فلسطينيان احاطه ندارد. اما دليل ديگرى نيز باعث توجه مفرط مصر به اين موضوع مى‌شود. همجوارى مصر با اسراييل و كشور فلسطين كه قرار است تشكيل شود موجب مى‌شود كه مصر در جهت آرامش بخشيدن به منطقه تلاش كند. چرا كه تنها در اين صورت است كه امنيت مناطق مرزى‌اش حفظ شده و سرحدات مصر به حوزه‌ى عملياتى و گذرگاه عبورى گروههاى تندور بدل نخواهد شد.
پتر فيليپ