نمايشگاه درد
۱۳۸۶ فروردین ۲۰, دوشنبه
دغدغه‌ی همیشگی
"درد" از پديده‌هايى است كه در تمامى دوران‌ها از دغدغه‌هاى انسان بوده است: چه در دين، چه در طبّ و چه در بيان هنرى. "درد" یک واقعیت "درد"ناک عمومی است: به عنوان نمونه بيش از يك ميليون نفر در آلمان از دردهاى مزمن رنج مى‌برند، دردى كه براى آن تسكينى نيست.
برخی دینها چون مسيحيت رابطه‌‌ی ویژه‌ای با درد دارند.. مرگ دردناك و جانكاه مسيح بر صليب هماره الهام‌بخش هنرمندان، موسيقى‌دانان و متألهان بوده است. از اين رو بى‌مناسبت هم نيست كه در روزهاى دينى مسيحى نمايشگاهى به اين مناسبت گشايش يابد.
نمایشگاهی با موضوع درد
سه موزهى هامبورگر بانهوف، موزهى هنرهاى معاصر و موزهى تاريخ پزشكى شاريته در برلين نمايشگاهى با موضوع درد را سازمان داده‌اند تا جوانب گوناگون اين پديده را روشن سازند. (برلین، ۵ آوریل تا ۵ اوت)
از همان ورود به نمايشگاه با صحنه‌‌اى دلخراش مواجه هستيم: در صحن نمايشگاه "هامبورگر بانهوف" با ستونى به ارتفاع يك متر روبرو مى‌شويم كه اثر دندان و گاز بر آنها هويداست. اين ستون نشان از آن دارد كه بيماران بجاى مصرف داروهاى مسكن و خواب‌آور، درد خود را با گاز گرفتن اين ستون تسكين مى‌دهند. "بروس نائومان" كار ويدئويى بر روى اين ستون گازها را انجام داده و درون قاب‌هايى به نمايش گذارده است.
رنج مسیح
عكس و فيلم نقشى كانونى در هنر معاصر در به تصوير كشيدن پديده‌ى درد ايفا مى‌كنند. ولى در اينجا بطور متناوب شاهد درد و رنج ريخته شده به پاى صليب هستيم. در هنرهاى تجسمى طى سده‌هاى مديد رويارويى با رنج عيسى مسيح موضوعى كانونى در برخورد با درد بوده است.
نگرش دينى در رويارويى با درد به هنر معاصر نيز انتقال يافته است. اويگن بلومه، مدير موزهى هامبورگر بانهوف به تصويركشيدن درد را از سده‌ى شانزدهم تا بيستم تعقيب كرده است و مى‌گويد:
«نقاشى‌اى كه پيش رويمان داريم از حوالى منطقه‌ى زالسبورگ است. آفريننده و هنرمند آن را نمى‌شناسيم. اين نقاشى سكوى بخشش را به تصوير مى‌كشد، يعنى عيسى مسيح را كه از صليب به زير آورده‌اند. فرشته‌اى نيزه را بدست گرفته و فرشتگانى ديگر انبر، ميخ و حتا خود صليب را در حمل مى‌كنند. اين نقاشى در واقع نويدبخش ظهور نوع جديدى از انسان است و در اثرى ديگر در پايان سده‌ى بيستم با به صليب‌كشيدن فرنسيس بيكن روبرو هستيم. تصويرى كه پيام خيرخواهانه‌ى سده‌ى شانزدهم را نقش برآب مى‌كند. تصويرى است مملو از خشونت سده‌ى بيستم كه در آن نهايتى نيست: جلوه‌ا‌ى از اردوگاه آشويتس. صليب مسيح به صليب شكسته بدل شده و عيسى مسيح را از صليب به زير نياورده‌اند، بلكه جسم‌اش در بالاى دار در حال تجزيه شدن است.»
پزشکی و درد
در اين نمايشگاه آثار هنرى را با ابزار دانش پيوند داده‌اند و در كنار نقاشى‌ها، ابزار جراحى پزشكى متعلق به مجموعه‌ى تاريخى بيمارستان مشهور شاريته در برلين در معرض ديد گذارده شده است. عكس‌هايى از كالبدشكافى‌هاى پزشكى قانونى، تصاويرى كه بى‌شك نشانى از تلطيف روح در آن نمى‌توان يافت و به موضوع ساديسم و مازوخيسم پرداخته‌اند. همين امر در مورد نقاشى آگاتاى قديس نيز صدق مى‌كند كه هر دو پستان‌اش را بريده‌اند.
بعد مثبت درد
توماس اشنالكه، مدير موزهى تاريخى پزشكى مى‌گويد كه موضوع نمايشگاه در اين موزه زمان درد و بيان درد بوده است. از نظر وى هدف از اين نمايشگاه گسترش پهنه‌ى نگاه انسان به پديده‌ى درد است و مى‌گويد:
«در پس درد همواره اين پرسش نهفته است كه آيا درد هميشه چيزى منفى است يا اينكه جنبه‌هاى مثبت نيز دارد. اينكه بگوييم: وقتى درد مى‌كشم، بر من آگاه مى‌شود كه من هستم. نيچه نگاه جالبى داشت كه مى‌گفت، بدون درد ما در واقع انسان نيستيم. تنها هنگامى كه خود را بدست درد مى‌سپاريم، از وجود خود آگاه مى‌شويم. اين همان مسئله‌ای است كه در اين نمايشگاه مطرح شده و پيامى است كه شايد بتوان با اين پرسش پيوندش زد: ما تا چه اندازه مى‌توانيم بپذيريم كه درد بُعدى ”مثبت” و يارى‌دهنده نیز مى‌تواند داشته باشد؟”
داود خدابخش (راديو دويچه وله)