نمایشگاه وقایع تاریخ‌ساز سال ۱۹۸۹
۱۳۸۷ اسفند ۳, شنبه
بیست سال پیش، یعنی در سال ۱۹۸۹ میلادی، سلسله حوادثی در کشورهای مختلف رخ داد که بنا به تلقی برگزارکنندگان نمایشگاه برلین، سبب تغییراتی جدی و ریشه‌ای در کشورهای گوناگون جهان شد. تحولات بیست سال پیش، گرچه در ابتدا خصلت ملی ومنطقه‌ای داشتند، اما بزودی تاثیرات جهانی آنان آشکار شدند و تا به امروز نیز مهر این وقایع هنوز بر سیمای جهان نقش بسته است.
رخدادهایی که جهان را تکان دادند
بطور نمونه می‌توان به وقایعی چون سقوط دولت "آلفردو استروسنر" در پاراگوئه، خروج سربازان شوروی از افغانستان، شورش‌های تهیدستان در کشورهای آمریکای جنوبی در اعتراض نمادین به استقرار نئولیبرالیسم، سرکوب خونین جنبش دانشجویی در چین، لغو آپارتاید (تبعیض نژادی) در آفریقای جنوبی، فروریزی دیوار برلین و سرانجام درگذشت آیت‌الله خمینی در ایران اشاره کرد.
نمایشگاه از میان حوادث مختلف، شش موضوع تاریخی را برگزیده و آنها را در مرکز کار خود قرار داده است. خانه‌ی فرهنگ‌های جهان با نمایش عکس و فیلم از یکسو و برپایی نشست‌های سخنرانی و گفتگو از سوی دیگر در تلاش است وقایع تاریخ‌ساز سال ۱۹۸۹ را از زوایای متفاوت بازبینی و بررسی کند. برای مثال، نمایشگاه درگذشت آیت‌الله خمینی را به عنوان واقعه‌ای مهم در ایران برگزیده، و آنرا بدل به یکی از شش موضوع اصلی خود کرده است. بدین خاطر عکس‌ها و تصاویر زیادی از روز به خاکسپاری آیت‌الله خمینی به نمایش گذاشته شده است.
شب ایران در خانه‌ی فرهنگ‌های جهان
در روز جمعه (۲۰ فوریه) نیز بدین منظور جلسه‌ی گفتگویی با شرکت خانم شهرنوش پارسی و ناتاشا امیری برگزار شد. نوید کرمانی سرپرستی این نشست را برعهده داشت. دو نویسنده‌ی زن ایرانی، از دو نسل مختلف، جنبه‌هایی متفاوت از حوادث ایران در بیست سال پیش را ترسیم کردند.
پارسی‌پور از زوایه‌ی دید خود به پنج واقعه‌ی مهم در سال ۱۹۸۹ اشاره کرد. دو واقعه‌ی مهم برای وی، یکی انتشار کتاب "طوبا و معنای شب" و دیگری شروع نگارش کتاب جدیدی در همین سال بود. پارسی‌پور همچنین از سه واقعه‌ی سیاسی مهم در سال ۱۹۸۹ یاد کرد. نخست فتوای قتل سلمان رشدی، دوم درگذشت آیت‌الله خمینی و سوم فروریزی دیوار برلین.
در سال ۱۹۸۹بی‌شک تحولی جدی در ساختار سیاسی اروپا بوجود آمد و حتا مرزهای جغرافیایی کشورها نیز تغییر یافت. اما همزمان، در کشورهای دیگر جهان نیز دگرگونی‌های ژرفی رخ داد که نتایج آن تاکنون مشهود و ماندگار است. نمایشگاه با جمع‌آوری و ارائه‌ی تصاویر سال ۱۹۸۹ درصدد ایجاد آگاهی دیگری از رابطه‌ی دورنی میان حوادث تاریخی در بیست سال پیش است. لغو آپارتاید در اثر مقاومت درونی مردم آفریقای جنوبی و فشارهای خارجی سرانجام منجر به آزادی نلسون ماندلا، رهبر جنبش مقاومت، در سال ۱۹۹۰ شد. حوادث بعدی، یعنی قدرت‌گیری سیاهان در آفریقای جنوبی بر تمام قاره‌ی آفریقا تاثیر نهاد. اما آیا واقعاً می‌توان رابطه‌ای درونی میان حوادث این سال مشاهده کرد؟
شهرنوش پارسی‌پور درباره‌ی چگونگی گزینش موضوعهای نمایشگاه بر این نظر بود که باید به هر حال به اهمیت وقایع این سال اذعان داشت. به نظر او درباره‌ی ارتباط درونی حوادث باید بررسی‌های بیشتری صورت گیرد، ولی می‌توان تئوری‌هایی را در این زمینه نیز ارائه کرد. به عقیده‌ی پارسی‌پور حوادث سال ۱۹۸۹ بطور کلی جبهه‌ی چپ را تضعیف کرد و حوادثی نظیر انقلاب ایران نیز شاید بی‌تاثیر بر تصمیمات گورباچف نبوده است؛ رشد اسلام به هر صورت در تخالف با خواست‌های شوروی سابق بود.
بیست سال از فتوای قتل سلمان رشدی می‌گذرد. این فتوا سبب ایجاد تنش‌ها و اعتراضهای مختلف در سراسر جهان شد. پارسی‌پور از این فتوا به عنوان واقعه‌ای مهم یاد می‌کند. وی ضمن اشاره به دوران سخت کار نویسندگی و خاموشی اغلب نویسندگان در این سال، فتوای قتل سلمان رشدی را به عنوان تهدیدی برای کار نویسندگان ایرانی در آنزمان می‌داند.
در شب ایران همچنین دو فیلم از سال ۱۹۸۹ به نمایش گذاشته شد. فیلم نخست از بهرام بیضایی به نام "باشو، غریبه کوچک" بود و فیلم دیگر از عباس کیارستمی به نام "مشق شب".