نمایشگاه کتاب فرانکفورت و ناشران ایرانی
۱۳۸۴ مهر ۲۸, پنجشنبه
� جمله‌ی این ناشران بوده‌اند.
نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت بزرگترین رویداد عالم نشر و کتاب است که هر سال در پنج روز ماه اکتبر برگزار می‌شود. آلمان بی‌دلیل میزبان این جشن باشکوه کتاب نیست؛ این کشور پس از انگلیس و آمریکا بزرگترین صادرکننده‌ی کتاب جهان است و سالانه بیش از نیم میلیارد یورو کتاب به دیگر کشورهای جهان می‌فرستد.
حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، سالهاست با ناروشنی‌های بسیار همراه بوده است. از اوایل دهه‌ی شصت که برخی از دبیران و اعضاء به مهاجرت رفته‌ی کانون نویسندگان، از جمله هما ناطق و غلامحسین ساعدی همراه با عده‌ای از هواداران گروههای سیاسی اپوزیسیون به عنوان اعتراض مانع برپایی غرفه‌ی ناشران وابسته به دولت ایران شدند حضور ناشران ایرانی هرگز سامان‌یافته نبوده و هیچ‌گاه جمع بزرگی از مهمترین ناشران عیر دولتی ایران در فرانکفورت حضور نداشته‌اند. در سالهای اخیر وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی با ایجاد تسهیلاتی امکان سفر چند ناشر را به فرانکفورت فراهم می‌کند. انتخاب این ناشران را اتحادیه شرکت تعاونی های ناشران بر عهده دارد.
یکی از وظائف عمده‌ی این اتحادیه که برای سازمان دادن به مسائل فنی ناشران تشکیل شده تهیه‌ی کاغذ و توزیع آن است. این اتحادیه با در اختیار داشتن واردات کاغذ در عمل شریان نشر ایران را در اختیار دارد. کمبود کاغذ که سال گذشته ناشران را با مشکلات عظیمی مواجه کرد و کار نشر را تقریبا به تعطیلی کشاند امروزه مهمترین معضل چاپ و انتشار کتاب و مطبوعات کشور است.
مسئله‌ی تهیه‌ی و توزیع کاغذ اختلافات شدیدی را میان ناشرانی که در اتخادیه صنفی ناشران گردآمده‌اند با هيات مدیره‌ی این تشکل به وجود آورده است. شایع است که این تعاونی با اهمال در واردات کاغذ اتحادیه‌ی ناشران را که جمعی صنفی است و ناشران مستقل در آن نفوذ بیشتری دارند رفته رفته تضعیف می‌کند. به گزارش خبرگزاری مهر ناشران تهرانی سوم مهرماه اعلام کرده‌اند «مشکلاتی که در تهیه کاغذ وجود دارد متوجه شرکت تعاونی ناشران تهران است».
این ناشران معتقدند گرچه اعضای تعاونی، کاغذ مصرفی سال ۱۳۸۴ را ۵۰ هزار تن برآورد کرده بودند هیات مدیره تعاونی تنها با ورود ۳۵ هزر تن موافقت کرده است. به گفته‌ی منابع آگاه ارز مورد نیاز برای ورود کاغذ اسفند ماه سال گذشته پرداخت شده اما کاغذ مورد نیاز تا ماه‌ها بعد وارد نشده است. این در حالی است که شرکت تعونی ناشران شهرستانهای دیگر، از جمله مشهد و قم، در همین مدت کاغذ مورد نیاز ناشران این استانها را وارد و در اختیار آنان قرار داده‌اند.
در نمایشگاه امسال مجموعا صد مترمربع جا به ناشران ایرانی اختصاص داده شده که نسبت به سال گذشته ده درصد کم‌تر است. با این همه مدیرعامل شرکت تعاونی‌های ناشران، محممد برازش، (در گفتگو با خبرگزاری مهر) اعلام کرده: «در پنجاه و ششمین دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت حضور نشر ایران گسترده تر از سالهای قبل خواهد بود.» امسال با انتخاب شرکت تعاونی ۱۴ ناشر از جمله «انتشارات مجمع جهانى اهل البيت»، «كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان» و «خانه كتاب ايران» در فرانکفورت حضور دارند.
ناشران ایرانی شرکت کننده در نمایشگاه فرانکفورت را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. به جز ناشرانی که به وسیله‌ی اتحادیه شرکت تعاونی‌های ناشران انتخاب و به فرانکفورت اعزام می‌شوند، برخی از ناشران به دعوت نمایشگاه و معمولا با هزینه‌ی «اتحادیه‌ی ناشران و کتاب‌فروشان آلمان» به فرانکفورت سفر می‌کنند. همچنین هر سال تعدادی از ناشران نیز با هزینه‌ی شخصی به این نمایشگاه می‌روند که در سالهای گذشته نشر ثالث و ققنوس از جمله‌ی این ناشران بوده‌اند. امسال در کنار ناشرانی که اتحادیه تعاونی‌ها انتخاب کرده یکی از ناشران عضو «تشکل صنفی ـ فرهنگی زنان ناشر» نیز در این نمایشگاه شرکت دارد و دو سخنرانی نیز با عنوانهای، «وضعیت نشر و تعداد کتابهای چاپ شده در سال ۱۳۸۳ ایران» و «فعالیت اجتماعی زنان در ایران» انجام خواهد داد.
نمایشگاه کتاب فرانکفورت که در ضمن یکی از قدیمی‌ترین نمایشگاههای کتاب جهان است، و ظاهرا قدمت آن به قرن ۱۵ میلادی، زمان حیات یوهانس گوتنبرگ مخترع چاپ بازمی‌گردد، هر سال کشوری را به عنوان میزبان انتخاب می‌کند و کانون توجه نمایشگاه را ادبیات و فرهنگ این کشور قرار می‌دهد. میهمان امسال کشورهای کره‌جنوبی و شمالی هستند اما بنابر آنچه مسئولان نمایشگاه «ملاحظات سیاسی» عنوان کرده‌اند کره‌شمالی تنها با چهار نماینده در این رویداد حضور دارد و میهمان اصلی را باید کره‌ی جنوبی قلمداد کرد که د با۴۰ ناشر در این نمایشگاه حضور دارد.
در نمایشگاه امسال غرفه‌ای نیز به دگراندیشان کره‌ی شمالی، مخالفان دولت، اختصاص یافته و قرار است نشستهایی در ارتباط با آزادی بیان، سانسور و دموکراسی در کره‌شمالی نیز در حاشیه‌ی نمایشگاه برگزار شود. ایران شاید تنها کشوری باشد که در سالهای گذشته سازماندهی غرفه‌ی ناشرانش را، زیر عنوان یکی از وزراتخانه‌هایش، آن هم وزارت ارشاد برپا کرده است؛ وزارتخانه‌ای که یکی از وظائف‌اش سانسور کتاب است.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران