نگاهى به بيست و سومين جشنواره ى فيلم فجر
۱۳۸۳ بهمن ۱۳, سه‌شنبه
بيست و سومين جشنواره‌ى فيلم فجر که مانند اغلب رويدادهاى اين ماه صفت بين‌المللى را يدک مى‌کشد کم‌رونقتر از آنچه برگزارکنندگانش پيش‌بينى مى‌کردند يا آرزو داشتند شامگاه روز يکشنبه در تالار وزارت کشور افتتاح شد. در اين مراسم که با حضور مقامات رسمى (از جمله وزير فرهنگ و ارشاد اسلامى، معاونت سينمايى وزارت ارشاد، مدير عامل بنياد سينمايى فارابى و ...) و در غياب مهمترين چهره‌هاى سينماى ايران برگزار شد. از بازيگران پرآوازه‌ى اين سالها تنها تعداد اندکى از جمله فرامرز قريبيان که مورد تقدير واقع شد و پرويز پرستويى و عليرضا خمسه که لوحها را اهدا کردند حضور داشتند. از کارگردانان صاحب‌نام نيز چند تن بيشتر (از جمله سيروس الوند و رضا ميرکريمى و ...) در اين مراسم شرکت نکردند.
اجراى مراسم افتتاح را که با بيش از نيم‌ساعت تاخير آغاز شد داريوش کاردان برعهده داشت. او که در ابتدا جشنواره‌ى فجر را سال‌نوى سينماى ايران خوانده و سخنان خود را با دعاى سال تحويل آغاز کرد در ميانه‌ى برنامه حاضران را که شوقى از خود نشان نمى‌دادند به تشويق بيشتر فرامى‌خواند.
انتخاب فيلمهاى ايرانى بخش مسابقه تا آخرين لحظات و حتا پس از آغاز جشنواره نيز ادامه داشته است. در حالى که تعداد فيلمهاى اين بخش را ۲۱ فيلم اعلام کرده بودند روز دوشنبه فيلمهاى "کافه ترانزيت " از کامبوزيا پرتوى و "گيلانه " ساخته رخشان بنياعتماد هم به آثار بخش مسابقه سينماى ايران افزوده شدند. البته در خبرهاى ديگرى و از جمله در برنامه‌ى نمايش فيلمها آمده که «گيلانه» در بخش خارج از مسابقه به نمايش درخواهد آمد. همجنين در روز گشايش جشنواره خبرى مبنى بر جلوگيرى از نمايش آخرين ساخته‌ى سيروس الوند، «رستگارى در هشت و بيست دقيقه» دهان به دهان مى‌گشت که در ادامه برنامه از سوى روابط عمومى جشنواره تکذيب شد.
گرچه مجتبى اقدامى معاون فرهنگى بنياد سينمايى فارابى در مراسم افتتاح اظهار خوشنودى کرده بود که در بيست و سومين جشنواره‌ى فيلم فجر فيلمسازان بعد از انقلاب حضورى قاطع دارند اما ظاهرا مسئولان و هيئت انتخاب با همين فيلمسازان نيز به راحتى کنار نمى‌آيند. به گفته‌ى آگاهان تصميم در مورد مجوز فيلمهاى فارسى از مراکز مختلفى صادر مى‌شود و نهادها و ارگانهاى مختلفى قادر به جلوگيرى از نمايش فيلمها هستند. چنان که در مورد فيلم «به رنگ ارغوان» حاتمى‌کيا ظاهرا «مسائل امنيتي» باعث حذف فيلم از جشنواره شده است. پيش از اين ابراهيم حاتمى‌کيا در نامه‌ى سرگشاده‌اى به وزير اطلاعات، على يونسى با تاکيد بر اين که «من و شما از يک قبيله‌ايم» نوشت: «شايد «به رنگ ارغوان» گل سرخ خاردارى باشد كه دل ياران را ريش كرده است؛ ولى شما ميدانيد كه من نيتى جز تقديم گل نداشتم. شهادت ميدهم كه بعنوان پدر معنوى «به رنگ ارغوان » با ميل و خواست شخصى خودم فيلم را از شركت در جشنواره فجر محروم ميكنم. ميگويم محروميت و اين سخت و دردناك است.» اين نامه براى انتشار در اختيار ايسنا خبرگزارى دانشجويان قرار داده شده بود.
به گزارش همين خبرگزارى وزير اطلاعات على يونسى نيز در آغاز نمايش فيلمهاى جشنواره در نامه‌اى به حاتمى‌کيا پاسخ داد و ضمنا ارج نهادن بر آنچه «تصميم شايسته»ى او در محروميت ساخته‌اش عنوان شد نوشت: «اطمينان دارم كه كارگردان «به رنگ ارغوان» در پى تقويت پايه‌هاى اقتدار دستگاه اطلاعاتى جمهورى اسلامى بوده است.»
نه تنها برگزارى جشنواره فيلم فجر که ساخت و تهيه‌ى بسيارى از فيلمها نيز با بودجه‌ى موسسه‌هاى دولتى و وابسته به دولت انجام مى‌شود (بنياد سينمايى فارابى، حوزه هنرى سازمان تبليغات اسلامى، صدا و سيماى جمهورى اسلامى، مرکز گسترش سينماى مستند و تجربى، انجمن سينماى جوانان ايران، کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان، وزارت آموزش و پرورش، و ... از جمله نهادهايى هستند که به عنوان تهيه‌کننده در ساخت فيلم مشارکت داشته‌اند.) با اين‌همه ارگانهاى مختلفى در سانسور يا ممانعت از نمايش آنها نقش دارند. مميزى فيلمهايى که در جشنواره به نمايش درمى‌آيد حتا شامل فيلمهاى خارجى نيز مى‌شود و اين نکته نه تنها بارها مورد اعتراض فيلمسازان خارجى قرارگرفته بلکه به ميزان زيادى از اعتبار اين جشنواره به عنوان يک رويداد بين‌المللى نيز کاسته است.
در اين دوره ۲۵۰ فيلم که گفته مى‌شود به ۴۶ کشور جهان تعلق دارند در دو بخش مسابقه و جنبى که هر کدام به بخشهاى مختلفى تقسيم شده‌اند به نمايش درمى‌آيند.
مسابقه در بخشهاى گوناگون از جمله سينماى ايران(فيلمهاى بلند)، فيلمهاى کوتاه داستانى، آثار مستند(چشم واقعيت)، فيلمهاى اول و دوم، سينماى بين‌الملل، سينماى آسيا و سينماى معناگرا خواهد بود و بخش جنبى نيز شامل: سينماى ايران(بخش مهمان)، جشنواره جشنواره‌ها، نمايشهاى ويژه، سينماى سياسى (سياست در آينه سينما) و جلوه‌هاى ويژه بصرى است.
در بخش جلوه‌هاى ويژه بصرى آثارى چون جنگ دنياها، ماشين زمان، جنگ ستارگان (۱) و ترميناتور (۲) به نمايش درخواهند آمد و در بخش «شبهاى سينماى صامت» نيز که در تالار موزه سينما برگزار مى‌شود ده فيلم صامت تاريخ سينماى جهان مرورى بر پيداش صنعت سينماست.
در حاشيه‌ى جشنواره‌ى بين‌المللى فيلم فجر «بازار بين‌المللى فيلم» نيز براى هشتمين بار برپاست که به گفته‌ى دست‌اندرکاران از اقدامات شايسته‌ى اين جشنواره است و در ارتقاء سطح کيفى کار فيلمسازان جوان موثر بوده است.
نمايش فيلمهاى بيست و سومين جشنواره فجر تا روز ۲۲ بهمن در يازده سينماى پايتخت ادامه دارد. يک سينما نيز، با عنوان سينماى مطبوعات، به نمايش فيلم براى براى روزنامه‌نگاران و خبرنگاران اختصاص دارد. همچنين در برخى از شبها پس از نمايش فيلم نشستى با حضور کارگردان برگزار و در آن به بحث پيرامون اثر به نمايش درآمده پرداخته مى‌شود.
بهزاد کشميرى‌پور، گزارشگر صداى آلمان در تهران