نگاهى به تاريخچه ى طرح هاى اتمى در كره شمالى

شنبه گذشته، گفتتگوهاى شش جانبه بر سر برنامه اتمى كره شمالى به پايان رسيد. چهار روز تمام نمايندگان كره شمالى و آمريكا به عنوان دو سوى اصلى اختلاف، چين به عنوان ميزبان و مجرى، و همچنين سه كشور همسايه يعنى ژاپن، كره جنوبى و روسيه، در مورد فعاليت هاى اتمى كره شمالى با يكديگر به گفتگو پرداختند و براى رسيدن به راه حلى مشترَك كوشيدند. آمريكا نتيجه مذاكرات را “بسيار موفقيت آميز” خواند، در حالى كه بنا به اظهارات مقامات دولتى كره شمالى اين گفتگوها “هيچ نتيجه مثبتى” نداشتند.

به نظر نمى رسد كه دولت كره شمالى گرايشى به همكارى در اين زمينه داشته باشد. مقامات اين كشور با وجود مدارك مستند آمريكا، و افشا شدن، ارسال تكنولوژى اتمى از سوى پاكستان به كشورشان، باز هم اين امر را كه اين كشور دست به غنى سازى اورانيوم مى زند، رد مى كنند و آنچه از پيشنهاد اخير كره شمالى دال بر توقف برنامه اتمى بر مى آيد، بيشتر به نوعى گريز و تاكتيك اين كشور مي ماند براي به تاخير انداختن مذاكرات. از چند ماه پيش كه بحران كره شمالى حاد تر شد، مقامات اين كشور خواهان مذاكره مستقيم با ايالات متحده آمريكا گشتند، اما آمريكا حاضر نشد در مذاكرات دوجانبه با كره شمالى شركت كند و
پيشنهاد طرح مسئله را در ارگانى بين المللى مطرح كرد. دليل آمريكا اين بود: چون برنامه هاى اتمى كره شمالى خطرى جدى براى منطقه است، پس بايد ديگر كشورهاى منطقه نيز در اين مذاكرات شركت كنند.

نگاهى گذرا مي اندازيم به تاريخچه بحران اتمي كره شمالي. اگرچه ماجراى طرح هاى اتمى اين كشور به دهه هشتاد ميلادى برمى گردد، اما برخوردهاى جدى بر سر اين طرح ها در سطح جهانى، از اكتبر سال ۲۰۰۲ ميلادى آغاز گشتند، يعنى هنگامى كه نماينده ى ويژه ايالات متحده آمريكا، جيمز كلي، مداركى دال بر بارور سازى اورانيوم توسط كره شمالى را به رهبري اين كشور ارائه داد. پس از اين اقدام آمريكا، كره شمالى اعلام كرد كه اين كشور به خاطر حفظ خود در مقابل خطرات احتمالى آمريكا، ملزم به توسعه طرح هاى اتمى شده است.

در واقع به همين دليل بود كه جورج بوش در كنار عراق و ايران، از كره شمالى نيز به عنوان محور شرارت نام برد و كره شمالى را به خاطر اعتراف به بارورسازى اورانيوم به عنوان خطرناك ترين حلقه اين محور ناميد. به كره شمالى اين اتهام وارد آمد كه تعهدات خود را با آمريكا در سال ۱۹۹۴ ميلادى زير پا نهاده و خلاف امضاى تعهدنامه جهانى، مبنى بر عدم توليد و توسعه سلاح هاى اتمي، طرح هاى خود را در اين زمينه گسترش داده است.

در دسامبر سال ۲۰۰۲ ميلادى كره شمالى كارشناسان آژانس انرژى اتمى سازمان ملل متحد را از كشور اخراج كرد. در ژانويه سال ۲۰۰۳ كره شمالى از عضويت در آژانس بين المللى انرژى اتمى چشم پوشيد و از اين آژانس خارج شد. و در فوريه همان سال كره شمالى اعلام كرد كه راكتور اتمى يونگ بيونگ، را مجددا به راه انداخته است. كارشناسان غربى اطلاع دادند كه اين كشور در ابتداى دهه ۹۰ ميلادى قادر بوده پلوتونيوم لازم براى چهار بمب اتمى توليد كند.

كره شمالى آماده بود تا خود را به عنوان قدرتى اتمى به جهانيان معرفى كند.در چنين شرايطى بود كه چين به عنوان ميانجى براى از سرگيرى مذاكرات آمريكا با كره شمالى وارد معركه شد. در گفتگويى سه جانبه ميان كره شمالى و آمريكا و با حضور مهماندارشان چين، كره شمالى اعلام كرد كه اين كشور داراى سلاح اتمى ست و مى تواند به آزمايش اتمى دست زند و مي تواند اين سلاح ها را در اختيار كشورى ديگر قرار دهد.

اين اعتراف كره شمالي، به شدت روابط اين كشور را با آمريكا تيره ساخت، اما باز در ماه اوت سال گذشته ميلادي، گفتگوها در پكن از سرگرفته شد. در اين گفتگوها شش كشور آمريكا، كره شمالي، كره جنوبي، چين، ژاپن و روسيه شركت كردند. اگرچه اين گفتگوها به خاطر تهديدات كره شمالى به نتيجه اى نرسيدند، اما همين كه اين مذاكرات دوباره آغاز شده بود و قرار شد ادامه يابد، ناظران از پيروزىِ گفتگوها سخن گفتند. اين مذاكرات به خاطر همكارى هاى بى دريغ چين تحقق يافت.

چين از روابط حسنه خود با دولت كمونيستى كره شمالى استفاده كرد و از سران اين كشور خواست تا با آغاز مجدد مذاكرات موافقت كنند. اين تقاضاى چين مورد موافقت مقامات كره شمالى قرار گرفت، زيرا اين كشور، از نظر اقتصادى وابستگى شديدى به چين دارد. چين نيز از اين موقعيت استفاده شايانى به نفع خود برد، زيرا چين در نظر آمريكائيان به نيرويى براى تحقق استحكام در منطقه تبديل شده بود، موقعيتى كه چين از مدت ها قبل منتظر آن بود.

كانداليزا رايس، مشاور امنيتى آمريكا در اجلاس آپك، يا شوراى همكارى اقتصادى آسيا_اقيانوس آرام، در اكتبرسال گذشته ميلادي، در مورد امكان موفقيت مذاكرات شش كشور براى حل مشكل اتمى كره شمالى با لحني آشتي جويانه گفت:
“گفتگوها در مورد حل بحران اتمى كره به زمان احتياج دارد. برگزارى اجلاس شش گانه، اين امكان را بوجود آورده است تا مسايل امنيتى كره شمالى نيز مورد بررسى و تبادل نظر قرار گيرد. هدف همه شركت كنندگان اين است كه شبه جزيره كره، به منطقه اى عارى از سلاح هاى اتمى تبديل شود. در اين منطقه كره شمالى نيز بايد متعهد گردد كه برنامه هاى اتمى خود را متوقف سازد.”

اين ديدگاه مشاور امنيتى آمريكا چندى بعد از طرف جورج بوش مردود اعلام شد. جورج بوش در دسامبر سال گذشته ميلادى در جريان گفتگو با وِن ژيا بائو، نخست وزير چين، با لحني تهديدآميز گفت: كره شمالى نشان داده است كه توافقنامه ى سال ۱۹۹۴ ميلادى با آمريكا را زير پا نهاده و ، بنابراين آمريكا ديگر به توقف طرح هاى اتمى اين كشور بسنده نمى كند و خواهان تخريب كامل طرح هاى اتمى كره شمالي ست. رئيس جمهور آمريكا در ادامه گفت:
“هدف، از ميان بردن تمام برنامه هاى اتمى كره شمالى ست. به گونه اى كه مشخص شود چنين طرح هايى بازگشت ناپذير شده اند. اين هدف اصلى ما در مقابل كره شمالى است. ما براى تحقق اين هدف، با مقامات چين همكارى هاى لازم را به اجرا در خواهيم آورد تا اين مشكل منطقه با شيوه اى مسالمت آميز حل شود.“

در پايان سال گذشته ميلادى به ناگاه مشكلات عديده ديگرى در زمينه اتمى در سطح جهان خودنمايى كردند. مشخص شد كه پاكستان در امر تكنيك تهيه سلاح هاى اتمى به پيشرفت هاى چشمگيرى نائل آمده و كره شمالى از اين پيشرفت پاكستان بيشترين استفاده را برده و به بارآورى اورانيم دست زده است. بعد از فاش شدن اين اطلاعات، كره شمالى مانور جديدى را پيشه ساخت و اعلام كرد كه آنچه پاكستان در اين زمينه گفته واقعيت ندارد و دروغ محض است.

آمريكا كه ديگر وجود سلاح اتمى در كره برايش محرز شده بود، سياستى نرم تر از گذشته را نسبت به اين كشور اتخاذ كرد و اعلام كرد كه بايد به كره شمالى اين امكان را داد تا با توقف طرح هاى اتمى اش موافقت كند. ديگر نابودى همه جانبه به عنوان تنها راه حل مطرح نشد. جان بُلتون، رئيس هيئت نمايندگان آمريكا در مورد خلع سلاح اتمى كره شمالى در اين مورد گفت:
“البته ما خواهان نابودى كليه طرح هاى اتمى در كره شمالى هستيم، اما قدم اول مى تواند، توقف اين طرح ها باشد و در صورتى كه ما به چنين توافقى برسيم راضى خواهيم بود.”