نگاهى به گذشته و حال مناسبات تركيه و آمريكا

رجب طيب اردوغان نخست وزير تركيه حتى از قبرسى متحد تا پيش از ماه مه سال جارى، يعنى حدود چهار ماه ديگر سخن گفته و اظهار داشته است: “ما مصمم هستيم تا تمامى سعى و تلاش خود را در راه تحقق اين امر انجام دهيم.”

تركيه بسيار تمايل دارد كه برادر بزرگش يعنى آمريكا به جاى سازمان ملل، نقشى ميانجى در مذاكرات قبرس را بازى كند، اما آمريكائيان به اين كار تن در نخواهند داد. در عوض كالين پاول وزير خارجه آمريكا متذكر شده است كه حال نوبت يونان است، در مسئله قبرس از خود انعطاف نشان دهد و شكى نيست كه اين، سخنى شيرين در گوش دولت تركيه است.

البته بايد اذعان داشت كه مناسبات آمريكا و تركيه، سالى دشوار را پشت سر گذاشته است. همين يك سال پيش بود كه رجب طيب اردوغان در حين سفرش به آمريكا، به رئيس جمهور آمريكا قول كمك در جنگ عراق را داده بود. قولى كه وى موفق به انجامش نشد، چون پارلمان تركيه، پشت سر وى نبود و به حمايت از او برنخاسته بود. اين مسئله چندان هم شگفت آور نبود، هر چه باشد، ۹۰ درصد مردم تركيه با آغاز جنگى عليه عراق مخالف بودند و از ابراز مخالفت و اعتراضهاى خود در چارچوب راهپيمائيهاى گسترده، ابائى نداشتند.

مخالفت غيرمنتظره و غافلگيركننده تركيه، تمامى طرحهاى وزارت دفاع آمريكا ، پنتاگون، براى حمله اى چندجبهه اى به عراق را نقش بر آب كرد و باعث شد كه ايالات متحده، از لحاظ وقت، هزينه و همچنين جان عده اى از سربازانش، متحمل تلفات و خسارات گردد.

در آن مقطع اين مسئله براى آمريكا به هيچ وجه قابل هضم نبود كه يكى از بهترين همپيمانانش، به او دست يارى نرسانده بود. تركيه در طى دهه هاى متمادى، سنگرى قابل اعتماد دربرابر كمونيستها و ديوارى محكم در جنگ سرد در برابر شوروى سابق محسوب ميشد. واشنگتن، پس از اسرائيل تركيه دوميش شريك مهم خود در منطقه ميدانست.

جواب منفى پارلمان تركيه و همچنين تهديدات اين كشور درمورد اعزام نيروى ارتش به بخش كردنشين عراق، مناسبات آمريكا و تركيه را متزلزل كرد. تابستان گذشته بود كه نيروهاى ارتش آمريكا، دهها سرباز ترك را بازداشت كرده و به وضعى خفت بار به بغداد بردند. اين حادثه نقطه اوج بى اعتمادى طرفين به يكديگر بود. در پى اين قضيه، عبدالله گول، وزير خارجه تركيه با خشم اظهار داشت: ”بازنده اصلى اين رويداد در آخر كار، نه تركيه كه آمريكا خواهد بود. حال خواهيد ديد.”

در اين بين، تنشهاى ميان دو كشور فرو كش رده و آثار بهبودى در مناسبات دو كشور به چشم ميخورد. از يك سو آمريكا پى برده كه به تنهائى نميتواند به جنگ عالم برود و از سوى ديگر تركيه هم متوجه ارزش و اهميت دوستى آمريكا شده است، به ويژه در آن لحظه كه از كمكهاى مالى واشنگتن به آنكار سخن ميرود و يا جرج دبليو بوش، رئيس جمهور آمريكا در طى ديدارش از برلين و پاريس، از الحاق تركيه به اتحاديه اروپا پشتيبانى ميكند.

شكى نيست كه در طى ديدار سه روزه اردوغان از آمريكا، اوضاع عراق و آينده اين كشور، در كنار مسئله وحدت قبرس و همچنين كمكها و همكاريهاى اقتصادى، از موضوعات محورى مورد بحث خواهد بود. تركيه از سركوبى تلاشهاى جدائى طلبانه كردهاى عراق چشمپوشى كرده و حتى حاضر به پذيرفتن عراقى فدرال هستند.