نگاه Marcel Pott گزارشگر بنام آلمانى به تحولات خاورميانه

مارسل پت(Marcel Pott) يكى از خبرنگاران بنام آلمانى است كه تقريبا ده سال در خاورميانه بعنوان گزارشگر مشغول بكار بوده است. با آقاى پت درباره مسئله فلسطين، برقرارى نظم درعراق و تأثير آن بر روى اوضاع ايران مصاحبه اى داشتيم. او بر اين نظر است كه حل مسئله فلسطين امرى ضرورى است براى برقرارى صلح و ايجاد نظم در كل منطقه خاور ميانه. اما چگونه صلح در فلسطين ميتواند برقرار شود:

"صلح زمانى عملى خواهد شد كه ازطرفى ترور شهروندان اسرائيلى توسط فلسطينىهاى تندرو به پايان برسد و اما از طرف ديگر دولت اسرائيل بايد سياست جديدى را پيش بگيرد كه فلسطينى ها را متقاعد كند كه اين سياست جديد ارزش مذاكره بر سر صلح را دارد. اما اگر اين چشم اندازجديد بوجود نيايد و همچنان اسرائيلى ها به ساختن شهركهاى مسكونى در خاك فلسطين ادامه دهند، من آينده را كاملا سياه مىبينم."

حدود ۲ هفته پيش ياسر عرفات، رهبر فلسطينىها درگذشت. با مرگ او مردم فلسطين وارد دوره جديدى از تاريخ خود شده اند. در روز ۲۰ دى ماه سال جارى جانشين ياسر عرفات توسط مردم برگزيده خواهد شد. به نظر مارسل پت جنگ مسلحانه، سوء قصد هاى انتحارى و بطور كل سياست خشونت طلبانه اثر كاملا منفى بر وضعيت خاورميانه داشته است. اكنون بايد رهبرآتى فلسطين تلاش كند كه هر چه زودتر آتش بس برقرار شود:

"آتش بس از طرف يك رهبر فلسطينى زمانى عملى خواهد بود كه آن رهبر را اكثريت مردم قبول داشته باشند و همچنين نيروهاى امنيتى از او حمايت كنند. به نظر من اين زمانى امكان پذير خواهد بود كه در انتخاباتى كه در دى ماه سال جارى برگزار ميشود، رهبرى با رأى اكثريت مطلق انتخاب شود."

از زمانى كه حكومت صدام حسين سقوط كرده است، رئيس جمهور آمريكا، جورج بوش از برقرارى دموكراسى در عراق سخن ميگويد. برقرارى حكومتى مردم سالار در عراق، از امروز به فردا امكان پذير نيست. اين امر نيازمند زمان است. درعراق مسائل متفاوتى وجود دارد كه ابتدا بايد براى حل آنها تلاش كرد تا زمينه اى براى رشد و بهبود جامعه و حركت بسوى جامعه اى مردم سالار مهيا شود. يكى از اين مسائل كه مارسل پت به آن اشاره ميكند، چند قومى بودن عراق است. اين قوم ها نه تنها با هم اتحادى ندارد بلكه داراى گرايشهاى مذهبى متفاوتى نيز هستند:

"بيشتر از ۶۰ در صد مردم عراق شيعه هستند و هميشه سونى ها آنها را سركوب وبه گونه اى حقوق سياسى شان را پايمال كرده اند.حالا به نظر من شيعيان عراق انتظار دارند كه حكومت را در دست بگيرند و بايد گفت در انتخابات عراق كه در بهمن ماه انجام ميشود، اين امكان وجود دارد كه شيعيان اكثريت آرا را بدست بياورند. اما اگرآنها ازطريق انتخابات نتوانند حكومت را در دست بگيرند، درگيريهايى پيش خواهد آمد و ميتوان انتظار جنگ داخلى در عراق را داشت."

چند ماه قبل درگيرىهاى شديدى بين شيعيان عراق و نيروهاى ائتلافى در برخى از شهرهاى عراق، از قبيل نجف و كربلا صورت گرفت. نكته جالب توجه در اين است كه چندى است شيعيان در عراق آرام هستند و از سوى خبرگزاريهاى مختلف گزارشى از وضعيت آنها بگوش نمى رسد:

"براى اينكه روحانيون شيعه به رهبرى آيت الله سيستانى قصد دارند كه تا نتيجه انتخابات در عراق دست نگه دارند و اين خود باعث شد كه گروه هاى تندرو، كه اكثرا گروه هاى انشعابى بودند، مانند گروه متعلق به مقتدا صدر، سر جاى خودشان بنشينند و فعلا اميدوار هستند كه نتيجه انتخابات به نفع آنها تمام شود. بطور كل اكثر شيعيان و همچنين شيعيان مصلحت گرا بنا را بر اين فرض ميگذارند كه در انتخابات موفق خواهند شد."

در طول تاريخ ميان روحانيون شيعه عراقى و ايرانى پيوسته رابطه اى مذهبى وجود داشته است. از اين رو بسيارى از روحانيون شيعه در عراق كه در زمان حكومت صدام حسين، با مشكلات زيادى روبرو بودند، راهى ايران شدند. در نتيجه هم اكنون ميان روحانيون ايرانى و عراقى، نه تنها رابطه اى مذهبى بلكه رابطه اى سياسى نيز وجود دارد:

"در زمان حكومت صدام حسين بسيارى از روحانيون شيعه عراقى سالها در ايران در تبعيد بسر ميبردند. در نتيجه ارتباط نزديكى بين روحانيون شيعه عراقى با روحانيون ايرانى وجود دارد. البته اين سئوال پيش مى آيد كه با پيروزى شيعيان بخصوصى درعراق، برخى از روحانيون ايرانى چه چيزى در سر دارند. دولت ايران سعى خواهد كرد كه از طريق ارتباطاتى كه با روحانيون شيعه عراقى دارد، نفوذ بيشترى در روند سياسى عراق داشته باشد و بدون شك سياست عراق را در مسيرى هدايت خواهد كرد كه موافق با سياست آمريكايى ها نباشد."

ايران هميشه در تاريخ، چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام از نظر فرهنگى و سياسى نقش مهمى داشته است. اكنون نيزدولت ايران داراى قدرت زيادى در خاورميانه است و تلاش ميكند كه از اين قدرت استفاده كند. در چند سال اخير بارها دولت ايران به نحوى به دولت هاى غربى علاقه مندى خود را به برقرارى ثبات در خاور ميانه ابراز كرده است. بعنوان مثال، بعد از سقوط رژيم طالبان، دولت ايران چندين بار كوشش كرد تا نقشى در ثبات افغانستان ايفا كند. مارسل پت تمايل دولت ايران به ثبات در منطقه را در اين مى بيند كه:

"به نظر من دولت ايران يا حداقل جناح بخصوصى در ايران احساس ميكنند كه در محاصره قرار گرفته اند. چون در اين ميان نيروهاى نظامى آمريكا از همه طرف در آسياى ميانه و خليج فارس مستقر شده اند. از آنجايى كه تا حالا روابط ايران و آمريكا چندان سازنده و مثبت نبوده است، طبيعى است كه ترس وجود دارد كه آمريكا، همان عملى را انجام دهد كه در مقابل عراق انجام داده است. هر چه باشد، بوش، رئيس جمهور آمريكا ايران را محور شرارت به حساب آورده است."

تاريخ نشان داده است كه وقايع سياسى مختلفى كه در كشورهاى هم جوار ايران رخ داده اند، به گونه اى بر روى سياست و اوضاع كشور ايران نيز تأثير داشته اند. از آنجايى كه دولت ايران از نظر اقتصادى، سياسى و اجتماعى در داخل كشور با مشكلات روبروست، اين سئوال پيش ميايد كه آينده ايران به چه گونه خواهد بود:

"بالاخره يك زمانى خواهد رسيد كه نسل جوان ايرانى خودش را آزاد كند و روزى جامعه ايران تبديل به جامعه اى ليبرال خواهد شد. اما اين به اين معنا نيست كه ايرانيها دوباره وسيله دست آمريكايى ها بشوند. ايرانىها ملتى هستند كه غرور ملى شان فوق العاده زياد و بالاست. برداشت من اين است كه ايرانيها خواهان يك رابطه مصلحت آميزهستند، اما آنها اصلا نمى خواهند آن وابستگى كه به آمريكا در زمان شاه وجود داشت، دوباره پيش بيايد."