هزینه‌ی رفاه
۱۳۸۶ دی ۱۳, پنجشنبه
درباره‌ی رکورد تازه‌ی قیمت نفت، تفسیری از هنریک بومه
هنگامی که گولدمن ساکس کارشناس برجسته‌ی مواد خام «اینوستمنت بانک» آمریکا، در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۰۵ ، در یک بررسی بسیار جالب، برای نخستین بار ادعا کرد که بهای یک بشکه نفت خام، در آينده‌ا‌ی نه چندان دور به مرز صد دلار خواهد رسید، بسیاری فکر می‌کردند که این یک دروغ آوریل است.
اینک نزدیک به دو سال پس از آن، این امر تحقق یافته است. در بورس مواد خام نیویورک، قیمت نفت روز چهارشنبه ۲ ژانویه، برای مدت کوتاهی به رقم جادویی ۱۰۰ دلار جهش کرد. با شتاب دلایل این امر جستجو و پیدا شد: حملات به تاسیسات استخراج نفت در نیجریه، زمستان سرد در آمریکای شمالی و در پی آن‌ها، کاهش ذخایر موجود در انبار‌ها. در همین رابطه، افزایش بیست درصدی برای حق دلالی معمول و بدینسان برپایی رکورد تازه.
قطعا کسانی که مسابقه‌ی افزایش قیمت تا صد دلار را دامن زدند، شامگاه چهارشنبه چند میلیون دلار ثروتمندتر شده‌اند. این نیز قطعی است که نفت در زمستان گران‌تر می‌شود. اما همه‌ی این‌ها، تنها بخشی از حقیقت است. و حال اگر کارشناسان بیایند و محاسبه کنند که بهای نفت تا پنج سال دیگر به ۱۵۰ دلار و تا ده سال دیگر حتا به ۲۰۰ دلار می‌رسد، این پیش‌گویی به همان سادگی است که مثلا بگوییم: باید حساب کرد که شامگاهان تاریکی هوا افزایش می‌یابد. تنها در یکسال گذشته، بهای نفت دوبرابر شده است.
در این زمینه همواره به تشنگی عظیم اقتصاد رشدیابنده‌ی چین استناد می‌شود. حتما این نیز دلیلی است. اما رفاه کشورهای صنعتی غرب بر چه پایه‌ای استوار است؟ برپایه‌ی نفتی که در صد سال گذشته در آنجا مصرف شده است. بنابراین قیمت نفت، پیش از هر چیز هزینه‌ی رفاه رشدیابنده نیز هست.
عوامل دیگری نیز به آن افزوده می‌گردند. برای نمونه ناتوانی دلار. این امر بهای بنزین را در اروپا قابل تحمل می‌کند، زیرا نفت در سرایر جهان به دلار پرداخت می‌شود. اما این مساله همزمان دلال‌ها را جذب می‌کند که خود را در بحران مالی کنونی وارد بازی کرده و در پی شانس‌های تازه‌ای برای رانت‌خواری می‌گردند.
شگفت‌آور این که رشد اقتصاد جهانی، ظاهرا از طریق قیمت بالای نفت دچار اختلال نمی‌شود. انسان آموخته است که با این مساله کنار بیاید. واژه‌ی جادویی برای این کار، کارآیی انرژی است. امروزه برای رشدی یکسان، به نیمی از نفت مصرفی در مقایسه با سی سال پیش نیاز است.
اما چشم‌اندازهای آینده هشداردهنده‌تر هستند: همه می‌دانند که مصرف جهانی بصورتی دراماتیک افزایش خواهد یافت. اما هیچکس نمی‌داند که آخرین قطره‌ی نفت به بهایی قابل پرداخت، کی استخراج خواهد شد. آژانس بین‌المللی انرژی، در کمتر از ده سال آینده یک بحران برای تامین انرژی پیش‌بینی می‌کند. کارتل نفتی اوپک، فرصتی بیست ساله به ما می‌دهد.
هنوز نفت با یک سوم، مهم‌ترین تامین‌کننده‌ی انرژی جهان است. کشورهایی مانند آلمان باید تقریبا همه‌ی نفت خود را وارد کنند. چنین امری، وابستگی بزرگی ایجاد می‌کند. ولی در این میان راه برون رفت از تله‌ی نفتی نشان داده شده است: وقتی نفت رو به پایان رود، خورشید، باد و آب می‌توانند بخشی از گرسنگی ما را برای انرژی فرونشانند. به همان اندازه‌ای که نفت گران‌تر شود، این انرژی‌های قابل ترمیم، اقتصادی‌تر می‌شوند. معامله‌ی خوبی است، نه تنها برای کیف پول، بلکه همچنین برای آب و هوا.
هنریک بومه (Henrik Böhme) / دویچه وله