هند، کشوری صنعتى شده بر بسترى آلوده
۱۳۸۶ فروردین ۸, چهارشنبه
خدمت مردم قرار مى‌گرفت.
انقلاب صنعتى، چهره‌ى جهان را متحول ساخت. جهان وارد مرحله‌ى جديدى شد كه جذابيتى ديگرگونه داشت و براى انسان مدرن امروزين نويد رفاه به همراه آورد. دوران جديد صنعتى، رفته‌رفته همه‌ى كشورهاى جهان را به خود جذب كرد و مسابقه‌ا‌ى گاه پنهان و گاه آشكار آغاز شد، مسابقه‌ى صنعتى شدن.
يكى از كشورهايى كه اقتصادش اين مسير را با سرعت سرسامآور طى می‌کند، هند است. هند كه زيبايى طبيعتش زبانزد خاص و عام است، صنعتى‌تر و صنعتى‌تر مى‌شود. اما صنعتى‌تر شدن بهايى دارد كه پرداخت آن هميشه آسان نيست. روى پنهان سكه، اين بهاى سنگين را بازگو مى‌كند، اينكه غبار ناشى از آلودگى هواى شهرهاى هند ضخيم‌تر مى‌شود، اينكه آبها آلوده‌تر مى‌گردند و رشد سريع صنعتى جايى براى پرداختن به ديگر انواع انرژى‌ها باقى نمى‌گذارد.
هند نخستين كشورى بود كه در سال ۱۹۷۶ ماده‌ى حفاظت از محيط زيست را در قانون اساسى خود گنجاند. همين كشور در سال ۲۰۰۲ نخستين كشور منطقه بود كه پروتكل كيوتو را امضاء كرد. با اين همه در زندگى روزانه‌ى مردم كوچه و بازار اثرى از اين راهكارهاى نويدبخش ديده نمى‌شود. در خيابان‌هاى شهرهاى ميليونى هند همچون كانپور، گرد و غبار و دود ناشى از اگزوز خودروها را مى‌توان ديد كه در راه‌بندان‌هاى طولانى خودنمايى مى‌كند و آلودگى صوتى را كه براى مردم كانپور حكايتى آشنا است.
كانپور واقع در ايالت شمالى اوتار پرادش، آلوده‌ترين شهر هند و يكى از كثيف‌ترين شهرهاى جهان است. رشد صنعتى اين شهر را به سختى مى‌توان كنترل كرد. ترافيك سنگين‌تر مى‌شود و هرج و مرج بيشتر مى‌گردد. در ميان اين هرج و مرج، دست‌فروشانى مانند محمد عارف نشسته‌اند و دشنام مى‌گويند: آلودگى هوا خيلى بالاست و ما هر روز در همين خيابان‌ها مى‌نشينيم. بچه‌هايمان سرفه مى‌كنند و از چشم‌هايشان اشك مى‌ريزد، با اينكه اينها آينده‌ى هنداند. اگر رشد اقتصادى با همين سرعت پيش برود، بيمارى‌ها هم بيشتر مى‌شود.
كانپور، شهرى كه اينك سخن بر سر آن است، زمانى به منچستر آسيا معروف بود، منچسترى كه در آن صنعت چرم‌سازى و نساجى وجود داشت. در سال‌هاى دهه‌ى ۶۰ تنزل موقعيت اين شهر آغاز شد. از آن همه تنها دباغى‌هايى باقى ماند كه رودخانه‌ى گنگ را با اينكه از منابع آب آشاميدنى مردم هند است به فاضلابى تبديل كردند.
وينود تاره از دانشكده‌ى علوم فنى‌مهندسى، كانپور را از جمله شهرهاى هند مى‌داند كه رشد اقتصادى، ديگر مسايل آن را تحت‌الشعاع قرار داده است. وى مى‌گويد: جمعيت شهر بيشتر مى‌شود، ولى زيرساخت‌ها همان، زيرساخت‌هاى ۲۰ ـ ۳۰ سال پيش‌اند. تنها چيزى كه در شهر وجود داشت، رشد بى‌برنامه بود. اثرى از صنعت پاكيزه در شهر ديده نمى‌شد.
مقررات و تمهيدات حفظ محيط زيست در هند، پا به پاى شكوفايى و رشد اقتصادى به پيش نمى‌رود. در مقوله‌ى زيست‌محيطى، هند نخستين گام‌‌هاى خود را طى مى‌كند. اگر ميزان توليد گازهاى گلخانه‌اى هند را نسبت به هر نفر در جمعيت اين كشور بسنجيم، مى‌توانيم بگوييم كه اين ميزان نسبت به كشورهاى صنعتى مانند آمريكا، روسيه و برخى كشورهاى اروپايى ناچيز است. چين كه همسايه‌ى هند است، سه برابر اين ميزان را توليد مى‌كند. جمعيت ميلياردى هند باعث شده كه اين كشور در رده‌ى پنجم توليد‌كنندگان گازهاى گلخانه‌اى در سطح جهان قرار بگيرد. و اين همان پديده‌اى است كه تغييرات آب و هوايى نگران‌كننده‌‌ى قرن را بوجود آورده است.
اما آنچنانكه سونيتا نارايين از فعالان برجسته‌ى محيط زيست هند مى‌گويد، ديگر زمان تغيير ايده و عمل فرا رسيده است: ما در هند از الگوى رشد اقتصادى غرب پيروى مى‌كنيم. و اين الگو، الگويى بسيار مسموم است، الگويى كه انرژى و منابع زيادى را مى‌طلبد و به ميزان زيادى زباله توليد مى‌كند. غرب توانست به كمك سرمايه‌گذارى‌هاى كلان با مشكلات زيست‌محيطى خود مقابله كند. ما هم بايد دريابيم كه هند بدون تدبير و درايت نمى‌تواند به چنين رشدى برسد.