وضعيت نشر و نويسندگان در ايران / گفتگو با عليرضا جبارى
۱۳۸۵ آذر ۴, شنبه
د.
مصاحبه: مهيندخت مصباح
آقاى جبارى وضعيت نشر در حال حاضر در ايران چگونه است؟
عليرضا جبارى: وضعيت نشر در ايران در حال حاضر با دشوارى‌هايى از نظر چك كردن و بررسى مطالب همراه است و همه چيزهايى كه به چاپ مى‌رسند بايد اول به براى چك كردن و نظرخواهى به وزارت ارشاد داده شوند. اگر هم كتابى بدون نظر ارشاد به چاپ برسد، ممكن است از پخش آن جلوگيرى شود. در نظرهاى مشورتى كتاب را به دقت مى‌خوانند و در موارد مشخصى كه از قبل تعيين شده، اينها را به ناشر می‌دهند كه چه به صورت صفحه، چه به صورت پاراگراف يا كلمه از متن در بياورند و خواه ناخواه چنين متنى توجه خواننده را جلب نمى‌كند. بهمين دليل است كه كتاب‌هايى كه ديدگاه هاى خاصى را پى می‌گيرند و معمولا نظر خواننده ايرانى را جلب مى‌كنند، مجوز نمى‌گيرند و خواننده هم كتابى را كه دوست ندارد، نمى‌خرد. در نتيجه اينك تيراژ كتاب به مراتب كمتر از قبل شده و بخصوص در مقايسه با اوايل انقلاب تيراژ و تنوع موضوع‌ها بسيار پايين آمده است. البته اين عدم تنوع در زمينه‌هايى است كه مورد خواست نظام نيست وگرنه در ساير زمينه‌ها، تنوع هنوز وجود دارد.
موضوع يا كلمه يا سوژه خاصى هست كه به صراحت بگويند اينها ممنوع هستند؟
عليرضا جبارى: من در زمينه تعداد كتاب اطلاعاتى گرد آورى كرده‌ام و آن اينكه تا چهار ماه قبل چهارهزار عنوان كتاب در وزارت ارشاد منتظر صدور مجوز بودند كه مدت‌هاى مديد منتظر بودند و هيچ كارى پيش نرفته بود. به تازگى وزارت ارشاد اعلام كرد مجوزها سريع و حتى يكى دو هفته‌اى داده مى‌شود. آنچه می‌گويند بايد حذف شود نيز به طور غيررسمى و روى كاغذهاى معمولى و بدون آرم اعلام می‌شود.
نگفتيد چه كلمات يا عبارات يا مضامين مشخصى نبايد در كتاب ها بيايند؟
عليرضا جبارى: من تصور نمى‌كنم كه كلمات عشق يا امثال آن تا زمانى كه جنبه احساسى و عاطفى داشته باشند، مشكل آفرين باشند. به مسائل اروتيك بيشتر توجه مى‌شود. آنچه خلاف سياست جمهورى اسلامى و مربوط به آرمان‌شناسى جمهورى اسلامى باشد هم مشمول حذف مى‌شود و مجوز نمى‌گيرد.
آيا اين محدوديت ها بيشتر در عرصه تاليف است يا ترجمه؟
عليرضا جبارى: اينها در عرصه ترجمه هم وجود دارد اما در عرصه تاليف اهميت و توجه بيشترى دارد.
نويسندگان و مولفان و مترجمان ما با اين تفاصيل چگونه گذران زندگى مى‌كنند؟
عليرضا جبارى: بطور كلى در شرايط فعلى ايران، جز تعداد كمى از شاعران و مولفان و اهل قلم كسى از راه نويسندگى ارتزاق نمى‌كند مگر اين كه وابسته باشد به يكى از موسسات انتشاراتى خصوصى يا دولتى. با قراردادهايى كه براى انتشار بسته مى شود، براى خود من كه مثلا ۴۰ عنوان كتاب دارم، گرهى از زندگى من باز نمى‌شود و من ناچارم به حقوق روزانه‌ام قناعت كنم. ديگران هم به اين ترتيب. شايد كسانى كه بطور حرفه‌اى كار قلم و نويسندگى مى‌كنند، در ميان افراد مستقل از تعداد انگستان دو دست تجاوز نكند.
در حال حاضر ديدارهاى اعضاى كانون نويسندگان چگونه است. تصميماتى كه گرفته می‌شود مثل انتشار بيانيه‌ها، مقدماتش كجا و توسط چه كسانى تدارك مى‌شود؟
عليرضا جبارى: اين كارها توسط جمع مشورتى اعضاى كانون نويسندگان انجام می‌شود كه می‌تواند همه اعضا را در بر بگيرد اما به دليل شرايط موجود در هر يك از اين جمع‌ها بيست سى نفر شركت مى‌كنند و اين به اندازه محل‌هايى است كه براى تجمع داريم و معمولا منزل افراد است. بيانيه‌ها و ساير كارهاى اجرايى كانون هم در محدوده همين نشست‌هاى هر دو هفته يكبار انجام می‌شود. اما مجمع عمومى كه هيات دبيران در آن انتخاب می‌شوند و تا چهار سال پيش سالانه بود و افرادى بعنوان هيات دبيران انتخاب می‌شدند، با مشكلات جدى مواجه است. فعلا امكان برگزارى آن نيست و كارها در سطح جمع مشورتى ادامه دارد.
در رابطه با بيانيه‌هايى كه كانون می‌دهد از جمله در رابطه با مرگ يا بزرگداشت و سالمرگ اعضا، به نظر می‌رسد اختلافاتى وجود دارد. مثلا در رابطه با ”به آذين“ به نظر می‌رسيد كه اختلاف‌هايى بخاطر گرايش‌هاى سياسى او بروز كرده باشد. آيا چنين است؟
عليرضا جبارى: تشتت در مجموعه جمع مشورتى به آن شكل كه تصور مى‌شود وجود ندارد و در مورد به آذين اطلاعيه صادر شد. علت اينكه سالمرگ گلشيرى و شب هفت به آذين مصادف با هم شد و تعدادى از آن راه رفتند و تعدادى از اين راه، كارى بود پيش بينى نشده كه از قبل براى به آذين مراسم اعلام شده و دقت روى تغيير زمان سالمرگ گلشيرى انجام نشده بود و اين دو همزمان و آنطور كه بايد و شايد و درخور برگزار نشدند. اين را بگويم كه ممكن است اختلاف عقايد وجود داشته باشد اما اين دليل بر دمكراتيك بودن كانون است كه همه با ديدگاههاى مختلف در آن هستند و اختلاف نظر در آن طبيعى است. ولى اختلاف‌ها هرگز خارج از كانون انعكاسى ندارد و ايده‌ها و انديشه‌هاى سياسى تاثيرى در مواضع عمومى كانون ندارند.