وظيفه دشوار لوييز آربور، كميسر عالى جديد سازمان ملل براى حقوق بشر

لوييز آربور وظيفه دشوارى را در ژنو بر عهده مى گيرد. سرجو ويرا د ملو Sergio Vieira de Mello كه پيش از او كميسر عالى سازمان ملل براى حقوق بشر بود، بر اين مقام “ميدان مين گذارى شده” نام نهاده بود. خود د ملو در ماه اوت سال ۲۰۰۳، كه به عنوان مامور ويژه سازمان ملل متحد به عراق رفت، در بغداد جان خود را از دست داد. آدريان كلود تسولر Adrien Claude Zöller كارشناس حقوق بشر در ژنو عقيده دارد كه “حقوق بشر يكى از حساسترين عرصه هاست. براى همين در سازمان ملل بسيار با احتياط با آن رفتار مى شود، اما كسى كه موظف است در باره نقض حقوق بشر نظر دهد، طبيعتا مجهز به وسايل لازم است.”

براى كسى كه كميسر عالى سازمان ملل براى حقوق بشر بشود، انتقاد به موارد نقض حقوق بشر و درخواست براى رعايت اين حقوق بيش از پيش سخت شده است. يك سال تمام تنها نماينده اى موقت عهده دار اين مقام بود. كميسيون حقوق بشر به دست كشورهايى كه خود ناقض حقوق بشرند، فلج شد. ايالات متحده امريكا، كه روزگارى در امر مبارزه براى حقوق بشر پيشرو بود، در پى بحران عراق ضعيف شد. در ميان موضوعهايى كه در دستور كار روزانه سازمان ملل اند، موضوع حقوق بشر در ته ليست قرار گرفته است. تسولر در اين باره مى گويد: “از شمار كشورهايى كه علاقه مند به مبارزه براى حقوق بشرند، مدام كاسته مى شود. اقتصاد بين المللى و مشكلهاى سياست جهانى اين يا آن كشور موجب شده است كه موضوع حقوق بشر به حاشيه رانده شود.”

اين براى كميسر عالى حقوق بشر سازمان ملل، خانم لوييز آربور، بدين معناست كه يكى به او به چشم مزاحم مى نگرد و ديگرى به قدر كافى از او پشتيبانى نمى كند. آربور مى تواند اين همه را در نمونه خانم مرى رابينسون بررسى كند، كه پيش از سرجو ويرا د ملو مشغول به كار در اين مقام بود: مرى رابينسون مى خواست به نمايندگى از سوى قربانيان سخن گويد، صداى آنان باشد، براى همين به صراحت تمام انتقادهاى خود را بيان مى داشت. اين شد كه پس از به پايان رسيدن دوره خدمتش در مقام خود ابقا نشد.

شايد دليل آن كه آربور در پذيرفتن اين پست براى مدتى دراز تامل كرد نيز همين بود. آربور را به عنوان شخصيتى سنجيده و واقع گرا مى شناسند. او پستى و بلنديهاى سياست مربوط به حقوق بشر و حقوق مدنى بين الملل را مى شناسد، چون اين زن حقوقدان چندين سال به عنوان دادستان كل در دادگاه رسيدگى به جنايتهاى جنگى لاهه خدمت كرده است. تسولر در باره آربر مى گويد: “اينكه خانم آربور از حقوق و به ويژه حقوق جزايى مطلع است، براى حوزه حقوق جزايى و حقوق بشر بسيار مهم است. اما اميدواريم كه او شهامت آن را هم داشته باشد كه بتواند در موضع گيريهاى خود صراحت به خرج دهد.”

چون اگر چه در چند سال اخير سيستمى كاملا جديد براى مجازات ناقضان حقوق مدنى و حقوق بشر برپا شده است، اما كميسر عالى، آربور، دادگاهى و امكانى در اختيار ندارد تا بتواند فشارى وارد آورد. مرى رابينسون براى ايجاد موازنه و تعديل كمبودها از افكار عمومى سود مى جست، د ملو بيشتر روى گفتگو و ديپلماسى حساب مى كرد. در اين باره تسولر مى گويد: “روشن بگويم، هم اينك در سازمان ملل اين تمايل به چشم مى خورد كه دائم بحث كنند يا در مورد قتل عامها سكوت كنند. نمونه سودان را ببينيد! با ديالوگ نمى توان چيزى را در اين كشور تغيير داد. تنها چيزى كه مى تواند كارساز باشد، فشار است براى آنكه بتوان بر اين دولت نظارت داشت. و اين وظيفه خانم آربور است.”

بنابراين خانم آربور، اين زن ۵۷ ساله كانادايى، در حالى به ژنو مى آيد كه از سويى انتظارهاى زيادى از او دارند و از سوى ديگر اما او امكانات ناچيزى در اختيار دارد. احتمالا او از همه اينها آگاه است. همين كه او سرانجام پذيرفته است عهده دار اين پست شود، نشان دهنده وظيفه شناسى او و تعهدى است كه براى برقرارى حقوق بشر حس مى كند.