يك ثانيه بيشتر از بيست‌وچهار ساعت
۱۳۸۷ دی ۱۱, چهارشنبه
روز اول ژانويه با ۲۴ ساعت و يك ثانيه، طولانى‌ترين روز سال ۲۰۰۹ ميلادى است. اين يك ثانيه كه در علم نجوم "سويچ‌ثانيه‌اى" ناميده مى‌شود دقت چرخش كره زمين را با حركت ساعتهاى اتمى تنظيم مى‌كند.
در فيزيك نجومى يك شبانه روز يا يكبار چرخش كره زمين به دور خود، به بيست‌چهار ساعت تقسيم مى‌شود. با اين حساب، ساعتهاى اتمى نيز هر شبانه روز را به ۸۶ هزار و ۴۰۰ ثانيه تقسيم مى‌كنند.
حساب و كتاب نجومى
چرخش زمين به دور خود، گاه زمان بسيار بسيار اندكى طولانى‌تر مى‌شود. در حاليكه ساعتهاى اتمى با همان دقت اتمى تنظيم شده، به كار خود ادامه مى‌دهد. به همين جهت، حساب‌وكتاب علم نجوم هر چند سال يكبار، چند ثانيه‌اى جابه‌جا مى‌شود. چند ثانيه‌اى كه با "سويچ‌ثانيه‌اى" جبران مى‌شود.
امسال در نخستين ساعت اولين روز سال ۲۰۰۹ ميلادى، يك ثانيه‌اى كه در مدت سه سال گذشته كم آمده، جبران مى‌شود.
آندرآس باخ سرپرست تيم آزمايشگاه زمان در موسسه ملى فيزيك و تكنولوژى آلمان مى‌‌گويد: «كره زمين ما، گاه كمى تاب برمى‌دارد و سرجايش تلوتلو مى‌خورد. علت اين مسئله هم تأثير كره ماه و جذر و مد اقيانوس‌هاست كه نيرويى كششى دارد. مثل اينكه مرتب ترمز بزنيد. به همين دليل چرخش كره زمين گاه كندتر مى‌شود.»
مبناى اندازه‌گيرى زمان
از سوى ديگر، در حاليكه يك ثانيه در طول شبانه روز عادى هيچ تفاوت محسوسى ايجاد نمى‌كند، در حركت ساعتهاى اتمى تأخيرى غير ممكن محسوب مى‌شود. در اين ساعت‌ها تقسيم شبانه‌روز به ثانيه، با چرخش اتم‌هاى سزيوم تنظيم شده است. در نتيجه احتمال خطا تقريباً صفر است.
ساعتهاى اتمى از سال ۱۹۶۷ ميلادى مبناى رسمى اندازه گيرى زمان در دنيا معرفى شدند. اما در سال ۱۹۷۲ پس از گذشت پنج سال، متخصصان فيزيك نجوم متوجه شدند چرخش كره زمين و زمانى كه ساعتهاى اتمى نشان مى‌هند، ده ثانيه با هم تفاوت دارد. از آن زمان تا كنون براى هماهنگى زمان جهانى از "سويچ ثانيه‌اى" استفاده مى‌شود.
البته پيش‌بينى اينكه چه زمانى چرخش زمين كندتر مى‌شود، چندان ساده نيست. مثلأ از سال ۱۹۹۹ تا سال ۲۰۰۶ ظرف مدت هفت سال هيچ تفاوتى مشاهد نشد. اما از سال ۲۰۰۶ تا كنون، چرخش كره زمين به دور خود، در مدت سه سال يك ثانيه كندتر از ساعتهاى اتمى بوده است.
براى جبران اين تفاوت بسيار بسيار ناچيز، موسسه ملى فيزيك و تكنولوژى آلمان نيز مانند ساير موسساتى كه در اين زمينه در سراسر جهان فعاليت مى‌كنند، ساعتهاى راديويى را به‌طور اتوماتيك در اولين ساعت نخستين روز سال نو، يك ثانيه نگه داشت. يك ثانيه‌اى كه بى‌ترديد در ارسال امواج ماهواره‌اى يا برنامه پرواز هواپيماها بى‌تأثير نيست.
شبنم نوريان