پایان کنگره خاورشناسان جهان در آلمان

روز جمعه (۲۸ سپتامبر) بعد از ظهر جنب و جوش و سخنرانی و بحث‌هایی که پنج روز تمام در اتاق‌های کوچک و بزرگ دانشگاه آلبرت لودویک فرایبورگ درباره ی شرق دور و نزدیک جریان داشت به پایان رسید.

بیش از هزار خاورشناس در سی امین کنگره ی خاورشناسان آلمان شرکت کرده بودند تا به موضوع‌هایی در عرصه های گوناگون از مذهب و تاریخ گرفته، تا زبان و موسیقی و مطالعات زنان بپردازند. جمعه بعدازظهر سالن‌ها خالی شده است و تنها تک و توک از محققان با بار کتاب و کامپیوتر قابل حمل و چمدانهایشان درحال رفت و آمد بودند.

پنجشنبه شب یکی از نقاط اوج کنگره ی خاورشناسان بود. در آن شب دکتر محمد مجتهد شبستری درباره ی اسلام، دموکراسی و حقوق بشر سخنرانی کرد. سالن بزرگ دانشگاه پر از جمعیت بود. آقای مجتهد شبستری که روزنامه های دیروز و امروز آلمان از او بعنوان فیلسوف و متاله پرنفوذ نام برده اند در سخنرانی خود به این پرسش انتقاد کرد که آیا اسلام و حقوق بشر و دموکراسی هم سازگارند یا نه. وی گفت، درست آن است که بپرسیم آیا مسلمانان امروزه حاضرند سازگاری میان اسلام، حقوق بشر و دموکراسی را ممکن سازند یا نه. مجتهد شبستری تاکید کرد بر اینکه هر دینی و هر تفکری در مورد حقوق همواره در حال تحول است و آنچه زمانی مصداق عدالت بوده، ممکن است دیگر مصداق عدالت نباشد. مسلمانان می توانند با رجوع به عقل خود نظام حقوقی و دین خود را اصلاح کنند. قوانینی که تبعیض میان زن و مرد را جاری می سازند، قوانینی که خشونت را با سنگسار و قطع اعضای بدن مشروعیت می‌بخشند، می توانند از آنجا که با ایده ی حقوق بشر و آنچه در اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده، ناهمخوان اند حذف شوند. آنچه برای مسلمانان می ماند عبادت، پارسایی و آرامش و تزکیه نفس است. سخنان دکتر مجتهد شبستری با استقبال وسیع حاضران روبه رو شد.

روز جمعه بخش مطالعات ایرانشناسی که دو روز پیش چهارشنبه افتتاح شده بود، پس از تنفس یکروزه کار خود را از سر گرفت. سخنرانی های این بخش عبارت بودند از ساختارهای ملكي عربی در آثار سعدی، بحث زمان در متون نو اوستایی از اول تا آخر دوره ی هخامنشی، کتاب ”زند وهمن يسن“ بعنوان مجموعه متون به فارسی میانه درباره ی رستاخیز و عناصر اسطوره ای در اشعار سیمین بهبهانی.

یکی از سخنرانی ها که در برنامه آمده بود انجام نگرفت. قرار بود یکی از پژوهشگران از ایران به آلمان سفر کرده و نتایج تحقیقاتش را درباره ی اشراف قاجار در قرن بیستم میلادی معرفی کند. اما این پژوهشگر موفق به گرفتن ویزا نشده بود. سازماندهندگان کنگره و محققان ایرانی که برای شرکت در کنگره به آلمان آمده بودند گفتند که از مجموعه بیست نفری که از ایران تقاضای شرکت در کنگره را داده بودند، تنها هفت نفر موفق به گرفتن ویزای آلمان شدند. محققان ایرانی شرکت کننده در کنگره به سختگیری ها و بوروکراسی سفارت آلمان در ایران انتقاد کرده و گفتند، این سفارت تسهیلاتی برای کمک به سفر محققان ایرانی به آلمان بوجود نمی آورد. مدت ویزای صادر شده هم حدود ۱۰ روز است که امکان دستیابی به شناخت از محیط را از مسافران محقق می گیرد و این در تناقض با آن است که آلمان همواره بر لزوم گسترش ارتباط فرهنگی با ایران تاکید می کند.

شاید مسئولان سفارت آلمان در ایران تا سه سال دیگر که کنگره ی خاورشناسان آلمان در شهر ماربورگ برگزار می شود، راههایی را برای داشتن رفتاری پذیراتر در برابر محققان ایرانی بیابند.