پایگاه نظامی آمریکا در ترکمنستان
۱۳۸۵ بهمن ۱۵, یکشنبه
شهر باستانی مرو یکی از مهمترین مراکز فرهنگی مشرق زمین بود. با حمله مغول ها این شهر ویران گشت و جز خرابه های آرامگاه سلطان سنجر، یکی از شاهان سلجوق، اثری از این شهر باقی نمانده است. مقبره سنجر، در دل صحرای قره قوم توریستها را هنوز هم به سوی خود جلب میکند.
شهر مرو در زمان شوروی سابق اهمیت استراتژیک نظامی پیدا کرده بود. در این شهر یکی از بزرگترین پایگاههای هوائی شوروی سابق تاسیس شده بود که به منظور کنترل کشورهای ایران، پاکستان و دیگر کشورهای به اصطلاح "دشمن بلوک شرق" فعالیت می‌کرد.
پس از فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای مشترک المنافع افسران روسی ترکمنستان را ترک کردند و پایگاه مرو تحت کنترل دولت ترکمنستان درآمد.
برخی از کارشناسان امور آسیای مرکزی ابراز داشته اند که ایالات متحده آمریکا در این پایگاه نیروی نظامی مستقر کرده است. در حال حاضر آمریکا از خاک ترکمنستان برای هدایت و پشتیبانی نیروهای حافظ صلح در افغانستان بهره جوئی می کند. هواپیماهای نظامی آمریکا اجازه دارند از خاک ترکمنستان برای کمک به نیروهای خود در افغانستان استفاده کنند. علاوه بر آن ایالات متحده آمریکا در مجهز کردن نیروی دریایی ترکمنستان در خزر به اين كشور یاری می‌رساند.
ميشائل لاوبش (Michael Laubsch) ، رئیس بنیاد Eurasian Transition Group، که یک بنیاد بین‌المللی غیردولتی مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه است، در گفتگو با بخش فارسی صدای آلمان در مورد كم و كيف حضور نظامى آمريكا در ترکمنستان اظهار داشت: «ما می دانیم که آمریکا در شهر مرو ترکمنستان پایگاه نظامی بسیار مجهز دارد و رهبران جدید ترکمنستان در حال حاضر در مورد ادامه فعالیت نیروهای آمریکائی تصمیمی اتخاذ نکرده اند. ولی شواهد نشان می‌دهد که سیاست پیشین ادامه خواهد یافت.»
ولی این کارشناس آلمانی در ادامه صحبت‌هایش بیان میکند که جمهوری اسلامی ایران با نیازاف رابطه خوبی داشته است و حتی در دوران نیازاف مذاکراتی هم انجام گرفته بود که در صورت حمله آمریکا به ایران رهبران ایران به ترکمنستان پناه آورند: «زمانیکه نیازاف در قید حیات بود دولت ایران با او وارد مذاکره شده بود که در صورت اقدامات نظامی آمریکا علیه ایران رهبران ایران به ترکمنستان پناه آورند.»
بنظر این کارشناس آلمانی استقرار نیروی نظامی در مرزهای شمالی ایران می‌تواند به اختلافات میان دو کشور همسایه نیز دامن بزند.
آمريكايي‌ها به عشق‌آباد وعده می‌دهند از فرودگاه‌های تركمنستان تنها در چارچوب عمليات جنگي در افغانستان استفاده خواهد شد، كارشناسان ولی اظهار عقيده كردند كه آمريكا عمدتاً براي حمله به ايران به حضور نظامی در تركمنستان احتياج دارد.
به اعتقاد کارشناس بنیاد Eurasian Transition Group ترکمنستان قصد دارد هم با ایران و هم با آمریکا رابطه حسنه داشته باشد. آمریکا در ادامه استقرار نیروهای نظامی خود در مرو، حلقه نظامی در اطراف ایران را کامل کرده است. بنظر این کارشناس آلمانی حضور نظامیان آمریکائی در مرزهای شمالی ایران فشار را به رهبران این کشور افزایش خواهد داد.
حضور نظامي آمريكا در تركمنستان به پايگاه مرو ختم نخواهد شد. يك فرودگاه ديگری كه آمريكايی‌ها از آن استفاده خواهند كرد، در شهر «كوشك» تركمنستان خواهد بود. این فرودگاه به مرز افغانستان و ایران نزدیک است.
بنظر عبدی قولی اف، وزیر امور خارجه سابق ترکمنستان و یکی از پایه گذاران روابط ترکمنستان و ایران، پایگاه هوائی مرو اهمیت استراتژیک دارد. عبدی قولی اف معتقد است که در صورت اقدامات نظامی علیه ایران از پایگاه مرو استفاده خواهد شد: «اگر آمریکا دیر یا زود قصد حمله نظامی علیه ایران داشته باشد ، تلاش خواهد کرد از پایگاه هوائی مرو استفاده کند.»
آقای قولی اف معتقد است که در تنش‌های ایران و آمریکا کشورش بایستی سیاست بی‌طرفی را دنبال کند و نباید به آمریکا اجازه دهد که از پایگاههای نظامی مستقر در ترکمنستان علیه ایران استفاده کند، چرا كه «اولا ایران همسایه ترکمنستان است و نباید علیه کشور همسایه از خاک ترکمنستان عملیات نظامی انجام گیرد. دوما ما مخالف هرگونه اقدام نظامی و جنگ علیه یک کشور همسایه هستیم و معتقدیم که مسائل و مشکلات فراهم شده از طریق مذاکرات حل و فصل گردد.»
حال با افزایش تنش میان آمریکا و ایران جمهوری ترکمنستان که تنها کشور آسیای مرکزی همجوار با ایران است، آیا «سیاست بی طرفانه» را ادامه خواهد داد و این سیاست تاچه حد جانبدارانه خواهد بود؟ پاسخ به این سئوال پس از انتخابات ریاست جمهوری که به تاریخ یازدهم فوریه ، برابر با بيست و دوم بهمن در ترکمنستان انجام می‌گیرد، روشنتر خواهد شد.
طاهر شیرمحمدی