پروژه داموكلس
۱۳۸۵ آذر ۲۱, سه‌شنبه
هفته گذشته همايش تغييرات جوى در برمن يكى از شهرهاى آلمان، برگزار شد. در پايان اين نشست كه با شركت صدوبيست كارشناس از يازده كشور اروپايى بعلاوه روسيه، برگزار شد، كارشناسان هواشناسى اعلام كردند، اگر گرم شدن كره زمين به همين روال ادامه پيدا كند تا سال ۲۰۴۰ ميلادى سرزمين يخى قطب شمال كاملأ ذوب خواهد شد. تنها در مدت سى‌سال گذشته بيست در صد از مساحت اين بخش كره زمين از ميان رفته است.
ذوب شدن يخ اين منطقه به معناى نابودى گونه‌هاى منحصر به فرد جانورى قطب شمال مانند خرس‌هاى قطبى، فك‌ها، گرگ‌هاى سفيد و ماهى‌هاى سالمون است. قطب شمال علاوه بر اين كوه‌هاى يخى، شامل سرزمينهاى از كشورهاى روسيه، آلاسكا(آمريكا)، كانادا، و دانمارك است كه در صورت ذوب شدن قسمت يخ زده بخش وسيعى از آنها زير آب خواهند رفت. اين تغيير، انتقال سوخت از ذخاير بزرگ نفت و گاز و يا ساير منايع زير زمينى اين بخش كره زمين را با مشكلات جدى مواجه خواهد كرد.
ابرهارد فارباخ (Eberhard Fahrbach) از موسسه آلفرد–واگنر در آلمان، يكى از مراكز تحقيق و پژوهش ”اقيانوس و قطب“ مى‌گويد: ”اگر تصور كنيد كه يخ قطب شمال به طور كامل ذوب شود، يعنى بتوان تمام مدت سال با كشتى از روى اين منطقه عبور كرد، مفهومش اين مى‌شود كه با كشتى از اروپا در جهت شمال به آسيا مى‌رسيم!".
البته منظور فارباخ اين نيست كه حذف قطب شمال راه ارتباطى تازه ميان اروپا و آسيا باز مى‌كند! ذوب شدن يخ اين منطقه به معناى بالا آمدن سطح آب تمامى اقيانوس‌هاست. نه تنها بخش وسيعى از سواحل كانادا در نيمكره شمالى بلكه سرزمينهاى زراعى و حاصل‌خيز سواحل جنوب قاره آفريقا هم زير آب خواهند رفت.
اين سناريو جدى‌تر از آنى است كه تا كنون تصور مى‌شد. چهل‌وپنج مركز تحقيقاتى از يازده كشور اروپايى و روسيه براى بررسى موقعيت قطب شمال پيمان همكارى بر روى پروژه بزرگى به نام داموكلس Damocles را امضا كرده‌اند. محور اصلى پروژه جمع آورى اطلاعات بيشتر از موقعيت قطب شمال است. اين گروه تحقيقاتى كه بيش از صد كارشناس با آن همكارى مى‌‌كنند، علاوه بر كشتى‌هاى تحقيقاتى امكانات ديگرى مانند مجهزترين ماهواره‌هاى هواشناسى را در اختيار دارد. مهمترين بخش پروژه اندازه‌گيرى ضخامت منطقه يخى قطب شمال است. با اينكه افزايش دماى هوا در اين قسمت از كره زمين كاملأ محسوس است، دانشمندان از ارتباط ميان اتمسفر، كوه‌هاى يخى و اقيانوس اطلاعات چندانى دست ندارند. كريستين هاس (Christian Haas) يكى از كارشناسان اين پروژه مى‌گويد: ” هسته اصلى تحقيقات ”يخ و دريا“ در پروژه داموكلس، جمع آورى اطلاعات از يك بخش وسيع جغرافيايى براى اندازه‌گيرى ضخامت يخ اين منطقه است. اردوگاه يخى كه در قطب شمال خواهيم ساخت، پايگاهى هم براى نشست هليكوپترها دارد. براى اولين بار است كه موفق شده‌ايم در ابعادى به اين وسعت كار كنيم. “
محاسبات كامپيوترى و پيش‌بينى‌هاى هواشناسى هشدار مى‌دهند اگر راه‌حل قطعى براى جلوگيرى از افزايش دماى زمين پيدا نشود تأثير اين تغييرات پيچيده‌تر از آنى خواهد بود كه حتى با مدل‌هاى كامپيوترى قابل پيش‌بينى است. فارباخ اشاره مى‌كند: ” اگر آب گرم‌تر شود نتيجه‌اش تشكيل بيشتر توده‌هاى ابر است كه در اينصورت توده‌هاى ابر مانع رسيدن گرماى بيشتر به زمين مى‌شوند. به همين دليل داده‌هاى ما در كامپيوتر نمودارهاى متفاوتى نشان مى‌دهند. به نظر من نمى‌توان با شهامت و قاطعيت شرايط چند سال آينده را پيش‌بينى كرد و گفت كه چه تغييراتى در انتظارمان خواهد بود.“
هدف اصلى پروژه جمع‌آورى مجموعه‌اى از اطلاعات است كه بايد براى تهيه نمودارهاى دقيق‌تر كامپيوترى در اختيار پردازش‌گرها قرار گيرند. اين پروژه سال ۲۰۰۹ ميلادى به اتمام خواهد رسيد. پارلمان اروپا در حال حاضر بودجه‌اى بالغ بر شانزده ميليون يورو در اختيار اين گروه تحقيقاتى گذاشته است.