پيرامون سخن پرنفوذ آيت اله سيستاتى

در تفسيرى چاپ «فرانكفورتر آلگماينه تسايتونگ» به قلم «وولفگانگ گونتر لرش» آمده، آيت اله سيستانى از آغاز جنگ عراق تاكنون توانسته جماعت شيعه را كه گرايش سياسى يكسانى را دنبال نمى كنند، هدايت كند. حتى شيعيان حول شيعه افراطى مقتدا صدر نيز كه نظر ديگرى در مورد شكلبندى سياسى آينده عراق دارند تا نظرات مبنتى بر تعامل آيت اله سيستانى، در اين مسئله عقب نشينى مى كنند. شگفت انگيز اينكه، آنها چند هفته پيش قصد داشتند فقهاى عراقى تبار را در برابر آيت اله سيستانى ايرانى تبار علم كنند و بدين گونه با برگ ملى گرايى وارد عمل شوند. بايد گفت كه زادگاه آيت اله سيستانى شرق ايران است، ولى اين صدها سال پيش معمول است كه فقهاى عاليقدر شيعه عراق را محل اقامت خود برگزينند. انديشه هاى آيت اله سيستانى بيشتر بر پايه فلسفه تعامل عرفانى و بازگشت امام دوازدهم شيعيان تكيه دارد.

اين در حالى است كه نخست وزير عراق يك شيعه و رئيس جمهورى اين كشور، كه بيشتر جنبه تشريفاتى دارد و از نظر روانشناسى قبيله اى حائز اهميت است، يك سنى است. بنابراين شيعيان از هم اكنون در دولت برآيند انتخابات دمكراتيك آينده، نامزد خود در قوه مجريه را مشخص كرده اند. شيعيان عراق چنين ارزيابى مى كنند، از آنجا كه ۶۰ درصد جمعيت كشور را تشكيل مى دهند، موقعيت شان با انتخابات سال آينده تحكيم خواهد شد. بنابراين آرامشى كه در ميان شيعيان حاكم است، تنها ناشى از احترام به مرجع تقليدشان نيست، بلكه ارزيابى واقع بينانه ايشان از اوضاع نيز هست كه در فاصله اى ميان مدت، وضعيت به سود آنان رقم خواهد خورد.

ولى اين انتظار نيز مى رود، هر اندازه كه به زمان انتخابات نزديك تر شويم، ناآرامى در ميان شيعيان گسترش بيشترى خواهد يافت. آنگاه است كه اختلاف و تنازع ميان خانواده ها و هواداران فقهاى سرشناس شيعه از يكسو و نيروهاى سكولار شيعه و هواداران يك حكومت ولايت فقيه از سوى ديگر اوج خواهند گرفت. بايد گفت كه هواداران حكومت ولايت فقيه مورد حمايت هيئت حاكمه ايران است، هر چند كه رهبرى تهران تلاش دارد، نقش خود را در اين ميان عيان نكند.

بهر حال هر اندازه هم كه سنى ها با شبه نظاميانشان و همكارى عناصرى از اسلامگرايان افراطى خارجى در “مثلث سنى” فعال باشند، چنين به نظر مى آيد كه آينده عراق را بالاخره شيعيان رقم خواهند زد تا سنى ها. به فرض، در صورتى هم كه طرفداران سرسخت يك حكومت ولايت فقيه بتوانند حرفشان به كرسى بنشانند، آنگاه بايد پايان يك عراق دمكراتيك را انتظار داشت. از آنگذشته در چنين شرايطى نيروهاى كرد عراقى هرگز حاضر نخواهند شد چنين حكومتى را بپذيرند و با مقاومت سرسختانه خود، بالاخره از حكومت خارج خواهند شد.

ولى مراسم عزادارى اربعين حسينى بعدى نشان خواهد داد كه شيعيان تا چه اندازه موازين و شئونات يك تعامل را رعايت كرده و تا چه اندازه اين مراسم به صحنه خشونت ها، حتى ميان خود شيعيان بدل خواهد شد. اينكه سنى هاى افراطى تلاش خواهند نقش چاشنى اين بشكه باروت را بازى كنند، در اين شكى نخواهد بود. مگر آنكه تا آن زمان پيروزى بر تروريسم در عراق پايان يافته تلقى شود.