پیامدهای سیاسی و اقتصادی بحران سرما و تامین سوخت

گذشته از قطع موقتی برق در برخی از شهرها، بحران موجود پیامدهای اقتصادی و سیاسی بسیار گسترده‌ای داشته است. روز گذشته لغو مکرر پرواز هواپیماها و نابسامانی فرودگاه‌ها مدیر فرودگاه امام را مجبور به کناره‌گیری کرد و مشکلات گازرسانی به بسیاری از استان‌ها وزیر نفت را به مجلس کشاند.

روز جمعه، ۲۱ دیماه، محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور در جلسه شورای مشترك حوادث غیرمترقبه استان‌های شمالی، که در مرکز استان مازندران ساری برگزار می‌شد، شرکت کرد تا از نزدیک با مشکلات منطقه آشنا شود.

روز یکشنبه یکی از نمایندگان این استان در مجلس در نطق پیش از دستور از محمود احمدی‌نژاد به دلیل «اینکه بعد از ۱۴روز از مصیبت و گرفتاری مردم مازندران، مسافرت دو ساعته‌ای برای بهبود وضعیت گازرسانی استانهای شمالی کشور به شهرستان ساری داشته» تقدیر و تشکر کرده است. به گزارش سایت مجلس ولی رعیت در ادامه با انتقاد از پاسخگو نبودن مسئولان در مقابل مشکلات مردم منطقه، از رئیس جمهور می‌پرسد چرا «تاوان بی‌برنامگی و سوء مدیریت مقامات وزارت نفت را» مردم باید بپردازند؟

در پی تشدید بحران کمبود گاز روز گذشته وزیر نفت به مجلس فراخوانده شد تا به پرسش‌ها و انتقادهای نمایندگان پاسخ گوید. غلامحسین نوذری ضمن اشاره به اقدامات وزارت نفت برای حل بحران کنونی، راه‌حل مشکلات را در دراز مدت افزایش سرمایه‌گذاری در تولید گاز و توسعه‌ی پالایشگاه‌ها عنوان کرد. نوذری دلیل اصلی قطع گاز در استان‌های شمالی را قطع صادرات گاز ترکمنستان از دو هفته‌ی پیش اعلام کرد که به گفته‌ی او بر اثر «یک بد اخلاقی» انجام شده.

رئیس جمهور در سفر به ساری «شرایط جوی بی سابقه»، «اشكالات فنی» و «قطع صدور گاز از تركمنستان» را سه عامل اصلی بروز مشكلات در این منطقه عنوان کرد و عده داد مشکل کمبود و قطع گاز استان‌های شمالی تا روز دوشنبه یا سه شنبه (۲۴ یا ۲۵ دیماه) برطرف شود. محمود احمدی‌نژاد گرچه توصیه می‌کند قطع گاز از سوی ترکمنستان را سیاسی نکنید، می‌افزاید در آینده در این باره توضیح خواهد داد.

به رغم تاکید مقامات رسمی مبنی بر سیاسی نبودن قطع صادرات گاز ترکمنستان، اخبار بسیاری حکایت از آن دارد که این اقدام، با اطلاع قبلی و به قصد افزایش بهای گاز تا دوبرابر انجام شده است. از سوی دیگر ایران در حالی توقف واردات گاز ترکمنستان را یکی از دلایل اصلی بحران در استان‌های شمالی قلمداد می‌کند که صادرات گاز ایران به ترکیه نیز که تقریبا به همان میزان بوده (۲۰ تا ۲۴ میلیون مترمکعب در روز) مدتی است قطع شده.

نماینده‌ی قائم شهر، ولی رعیت روز یکشنبه از رئیس جمهور می‌پرسد «چرا آقایان در وزارت نفت هنوز نتوانسته‌اند بین تولید و مصرف،‌ صادرات و ذخیره یک تراز مثبت و بالانس منطقی ایجاد نمایند.» او با انتقاد به بی‌برنامگی مسئولان مربوطه خاطرنشان می‌کند «امروز گاز تمامی نیروگاهها، پتروشیمی‌ها و دیگر صنایع بزرگ و همچنین تزریق روزانه گاز به میادین نفتی قطع شده.» رعیت کاهش تولید و صادرات را از جمله زیان‌های اقتصادی وضعیت موجود عنوان و پیش بینی می‌کند «تا پنج شش سال آینده وضعیت کشور از لحاظ تأمین انرژی بدتر و بحرانی‌تر خواهد شد.»

بر اساس آمارهای رسمی شرکت توانیر در هفته گذشته (۱۵ تا ۲۱ دی)، ۴۹ میلیون گاز کمتر به نیروگاه‌های تولید برق ارسال شده. این میزان حدود یک سوم گاز مصرفی نیروگاه‌ها در هفته‌ی پیش از آن بوده است. همچنین به منظور صرفه‌جویی در مصرف برق روشنایی بزرگراه‌ها و معابر اصلی سراسر کشور ۵۰ درصد کاهش داده شده است.

با این همه بسیاری از شهرها ازجمله تهران در روزهای گذشته با قطع پراکنده و موقت برق روبرو بوده‌اند. به نظر می‌رسد با توجه به عدم امکان افزایش تولید تدابیر دولت برای رفع کمبودها مقطعی است و در مواردی زیان‌های دیگری متوجه‌ی اقتصاد کشور می‌کند.

عصر یکشنبه مهدی هاشمی، معاون امور عمرانی وزیرکشور و نماینده‌ی ویژه‌ی رئیس جمهور، اعلام کرد «با قطع گاز برخی صنایع پرمصرف مثل ذوب آهن و فولاد اصفهان، مشکل افت فشار و قطعی گاز به ویژه در استان مازندران به زودی کاهش می‌یابد.»

از کار افتادن موقت بعضی از صنایع، به جز کاهش تولید، می‌تواند خسارت‌های اساسی به برخی از دستگاه‌ها از جمله‌ی کوره‌های ذوب فلزات وارد کند. قطع صادرات گاز به ترکیه نیز علاوه بر لطمه زدن به وجهه‌ی ایران، به عنوان طرف معامله‌ی قابل اعتماد، ترکیه را واداشته برای تامین نیازهایش واردات گاز از روسیه را افزایش دهد.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر دویچه وله در تهران