چرا یک حزب اسلامگرا در تونس به پیروزی رسید؟
۱۳۹۰ آبان ۴, چهارشنبه
حزب اسلامگرای نهضت در نخستین انتخابات آزاد در تاریخ تونس پس از برکناری زینالعابدین بن علی از قدرت با کسب بیش از ۳۰ درصد آرا به پیروزی رسید؛ نتیجه‌ای که تعجب بسیاری از تحلیل‌گران و ناظران سیاسی را همراه داشت زیرا در ذهن آنها هنوز تصاویری از شادی مردم پس از سقوط بن‌علی از قدرت رژه می‌رفت که به خیابان آمده بودند و از آزادی بدست آمده فریاد شادی سر می‌دادند.
پس چگونه می‌توان پیروزی اسلامگرایان و شادی روزهای اولیه مردم از "آزادی" را با یکدیگر پیوند داد؟ آیا تونسی‌ها در نخستین انتخابات آزاد خود برای به قدرت رسیدن حزبی اسلامی رأی داده‌اند؟ آیا آنها برای به روی کار آمدن نظامی اسلامی تلاش کرده بودند؟
ماتیو فون رور، تحلیلگر سایت "اشپیگل" نتیجه انتخابات در تونس را تعجب‌برانگیز نمی‌داند و دلیلی برای وحشت غرب از نتیجه آن نمی‌بیند. به باور او این انتخابات در مرحله اول "پیروزی دموکراسی" به شمار می‌آید چرا که انتخابات روز یکشنبه (۲۳ اکتبر) روندی صلح‌آمیز داشته و همانطور که ناظران بین‌المللی تأیید کرده‌اند، عادلانه و آزادانه و بدور از جعل یا تقلب در آرا صورت گرفته است.
طبق آمار حدود ۹۰ درصد از واجدان شرایط رأیشان را به صندوق‌ها ریخته‌اند و رسیدن این اخبار از کشوری را که تا کنون تجربه برگزاری انتخاباتی آزاد نداشته، به اعتقاد تحلیلگر "اشپیگل"، بایستی به فال نیک گرفت. از سوی دیگر این نتیجه همچنین نشان می‌دهد که شمار چشمگیری از تونسی‌ها احزابی غیر مذهبی را در این انتخاب برگزیده‌اند.
در همین حال برگزارکنندگان انتخابات در تونس که تا پیش از این قرار بود در نشستی مطبوعاتی در شامگاه روز سه‌شنبه (۲۵ اکتبر) نتایج رسمی را اعلام کنند، بار دیگر آن را به تعویق انداخته و انتشار نتیجه نهایی انتخابات را به پیش از ظهر چهارشنبه (۲۶ اکتبر) موکول کرده‌اند.
چرا نباید از اسلامگرایان تونس واهمه داشت؟
یکی از نگرانی‌های عمده‌ای که غرب از به قدرت رسیدن حزب اسلامگرای نهضت در تونس ابراز می‌کند، واهمه از تبدیل شدن این کشور به جمهوری اسلامی دیگری است که ایران از زمان پیروزی انقلاب سال ۵۷ تا کنون تجربه می‌کند.
تونس یکی از مقاصد محبوب گردشگران اروپایی است که به دنبال آفتاب درخشان سواحلش هر سال راهی این کشور می‌شوند. از همین رو نیز روزنامه "بیلد" آلمان که به زدن تیترهای جنجالی شهرت دارد، پس از این انتخابات پرسشی را مطرح می‌کند که کنجکاوانه به دنبال جوابی برای آن می‌گردد: «آیا می‌توان هنوز در تونس تعطیلات را با مایو در کنار دریا گذراند؟»
راشد غنوشی، رهبر حزب نهضت تونس در سخنانی که تا کنون در گوشه و کنار ابراز داشته، نشان داده که نگرانی‌های غرب را درک می‌کند و سعی داشته تا این نکته را روشن سازد که موضعگیری‌های حزب نهضت به جمهوری‌اسلامی ایران و روایات مقام‌های این کشور از اسلام شباهتی ندارد بلکه طرز تفکر این حزب را نزدیک به حزب سیاسی حاکم عدالت و توسعه در ترکیه می‌داند.
تونس پس از اعلام استقلال از فرانسه در سال ۱۹۵۶ حبیب بورقیه را به عنوان نخستین رییس‌جمهور خود تجربه کرد که پیوندهای محکمی با دین اسلام نداشت، همواره مخالفت صریح خود را با حجاب ابراز می‌کرد و در ماه رمضان نیز ابایی از خوردن و آشامیدن به طور علنی نداشت. پس از به روی کار آمدن زینالعابدین بن علی نیز تغییری در وضعیت اسلامگرایان در تونس ایجاد نشد و آنها همچنان تحت تعقیب قرار می‌گرفتند و شماری از آنها به همین دلیل ترک وطن کردند.
راشد غنوشی رهبر حزب نهضت نیز یکی از همین افراد به شمار می‌آید که ۲۰ سال را در لندن سپری کرد و تازه در ماه ژانویه سال جاری بود که به کشورش بازگشت. از همین رو نیز در هفته‌های پیش از انقلاب تونس به ندرت تصاویری از زنان محجبه در خیابان‌های این کشور به چشم می‌خورد و اسلام نقش پررنگی را در این کشور بازی نمی‌کرد.
"انتخاب کردیم، سرنگون هم می‌کنیم"
اما ماتیو فون رور، تحلیلگر سایت "اشپیگل" این نکات را تنها بخشی از حقایق در مورد تونس می‌داند و نگاه خود را بر قسمت دیگری از مردم متمرکز می‌کند که از قشر مرفه تونس که در فرانسه تحصیل کرده‌اند و زبان فرانسوی را به عربی ترجیح می‌دهند، نیستند، بلکه به نظرات قشری توجه دارد که در نهایت همان کسانی بودند که بن‌علی را از سریر قدرت خودکامه‌اش به زیر کشیدند؛ جوانان جویای کار مناطق محروم و مردم اقشار پایین‌تر جامعه یا به عبارت دیگر همان چند ده درصدی که به احتمال زیاد رأیشان را به نفع حزب نهضت به صندوق‌ها ریخته‌اند.
در چشم این رأی‌دهندگان، حزب نهضت آن خصوصیاتی را دارد که سردمداران تونسی تا کنون فاقد آن بودند: قابل اعتماد، به دور از فساد مالی و سالم از لحاظ اخلاقی.
اما آیا این خصوصیات پایدار خواهند ماند؟ آیا تونسی‌ها انتخاب درستی را کرده‌اند و چند سال بعد پشیمان نخواهند شد و انقلابشان را از دست رفته توصیف نخواهند کرد؟
سهام بن سدرین، فعال حقوق بشر تونسی و رییس "شورای ملی آزادی" در گفتگویی با دویچه‌وله می‌گوید: «این انتخاب مردم بوده و بایستی به آن احترام گذاشت. کسانی که این انتخاب را که تصمیم مردم بوده، نپذیرند، از ما می‌خواهند که نسبت به دموکراسی در کشورمان بی‌اعتنا باشیم. مردم آزادانه انتخاب کردند. چنانچه برندگان این انتخابات یعنی حزب نهضت به وعده‌هایشان عمل نکنند و به حقوق بشر و دموکراسی که به زحمت به دست آمده، احترام نگذارند، مردم یعنی کسانی که در اصل آنها را به قدرت رساند‌ه‌اند، می‌توانند در انتخابات بعدی سرنگونشان کنند.»
شاید گروهی با نگاه به تجربه حکومت جمهوری اسلامی در ایران و آنچه در دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور رخ داد، این اظهارات را "خوشبینانه" بدانند و در مقابل گروهی دیگر در اساس مقایسه این دو کشور را با یکدیگر "نادرست" بخوانند.
در هر حال نکته بارز این است که حزب نهضت علیرغم کسب اکثریت آرا (که برخی آن را بیش از ۴۰ درصد می‌دانند) به تنهایی بازیگر اصلی صحنه سیاست تونس نخواهد بود چرا که اکثریت بیشتر مردم تونس در نخستین انتخابات آزاد این کشور به این حزب رأی ندادند و نام احزاب دیگری را بر روی برگه‌های رأیشان نوشتند که مذهبی به شمار نمی‌آیند.
SN/SI