چهارشنبه سوری؛ آیینی کهن یا فستیوال سرو وصداهای ناهنجار؟

گرچه نیروهای انتظامی و مقامات قوه‌ی قضاییه از روزها قبل به فروشندگان و استفاده‌کنندگان مواد محترقه‌ی غیرمجاز هشدار داده و تدابیر بسیاری برای جلوگیری از فروش این مواد به کار بسته بودند سه شنبه از نخستین ساعت‌های بعد از ظهر صدای گوش خراش انفجار در همه‌ی نقاط تهران به گوش می‌رسید.

مقامات آتش نشانی بیشتر حادثه‌ها را مربوط به غرب و جنوب غرب تهران اعلام کرده‌اند. با این همه کمتر کوچه و خیابانی از سر و صدا بی‌نصیب ماند. این صداها که می‌شنوید مربوط به یکی از خیابانهای فرعی مرکز شهر تهران است و با این حساب می‌توان تصور کرد که در محله‌هایی که در این سالها بیشتر مورد توجه و محل تجمع جوانان شده چه ولوله‌ای برپا بوده است.

شب چهارشنبه سوری پرتاب مواد محترقه زیر پای عابران و زیر ماشینها کمترین تفریح جوانان بود و صدا هرچه مهیب‌تر شور و هیجان بیشتر! این در حالی است که فاطمه فلکی رییس اداره پیشگیری از عوامل زیان‌آور شیمیایی وزارت بهداشت چند روز پیش هشدار داده بود «صداهای مهیب و ناهنجار سبب بروز ناراحتی‌های روحی – روانی، سكته‌های قلبی در افراد مسن و حتی سقط جنین در زنان باردار می‌شود.»

از گزارش‌های نیروهای انتظامی، آتش نشانی و مراکز درمانی چنین پیداست که تعداد مصدومان به نسبت سال پیش کاهشی پنجاه درصدی داشته است. اما این آمار نمی‌تواند حکایت از کم‌رونقی مراسم امسال کند زیرا به گفته‌ی سمیعی معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران «تعداد حریق‌های وقوعی امسال نسبت به سال گذشته، ۷۰ مورد افزایش داشته است.» با این همه او اعلام می‌کند «شدت حوادث در سال جاری نسبت به سال گذشته كاهش داشته و استفاده از نارنجك‌های دستی امسال كمتر از سال گذشته بود.»

در مقابل ۱۳۰۱ مصدوم سال پیش امسال و تا کنون ۸۱۰ مصدومیت از سراسر کشور گزارش شده که سهم تهران از آن مانند سال پیش بیش از پنجاه درصد است. چهار شنبه سوری امسال در تهران ۴۶۴ مصدوم و یک کشته به جا گذاشته. تمرکز حوادث در تهران مانند همیشه به مراتب بیشتر از دیگر نقاط است. از کل استان خراسان ۲۵ و از استان فارس ۶۷ حادثه گزارش شده است. امسال نیز بیشترین تعداد مصدومان را پسران ۱۰ تا ۲۵ سال تشکیل می‌دهند.

پیش از مراسم چهارشنبه سوری بسیاری از مسئولان از برخورد شدید با متخلفان سخن گفتند. به گزارش خبرگزاری فارس، دادستان تهران سعید مرتضوی، ۱۵ اسفند ماه در شانزدهمین جلسه پیشگیری و مبارزه با جرائم خاص گفته است «برخی افراد در چهارشنبه پایان سال از هیجانات مردم سوء استفاده كرده و مرتكب جرایمی مانند شرب خمر، قمه كشی، مزاحمت برای نوامیس مردم، تظاهرات مستانه، ایجاد رعب و وحشت می‌گردند كه این اعمال از مصادیق مواد ۶۱۸، ۶۱۹ و ۶۲۰ قانون مجازات اسلامی می‌باشد كه اینگونه افراد تا پایان تعطیلات نوروز در بازداشت به سر خواهند برد و پس از صدور قرار مجرمیت و كیفرخواست توسط دادسرا مجازات سنگین در مورد آنان اعمال تا موجب عبرت خود و سایرین گردد.»

مصطفی پورمحمدی وزیر کشور، نیز ۲۰ اسفند گفته بود «دوست داریم كه بچه‌‏هایمان با نشاط و شاداب باشند، ولی دوست نداریم كه بچه‌‏ها به واسطه چند لحظه شادمانی دچار مشكل شوند. با جریانی كه در شب چهارشنبه آخر سال دست به اقدامات خطرناكی می‌‏زنند، برخورد خواهیم كرد.» [ایسنا]

به جز اقدامات پیشگیرانه‌ی نیروهای انتظامی شهرداری تهران فهرستی از ۳۲ فضای شهری شامل فرهنگسرا، پارك، بوستان و میدانها را برای برپایی چهارشنبه‌سوری در سطح شهر اعلام كرد تا مردم را به آتش بازی کم خطرتر جلب کند.

مازیار حسینی مدیر پیشگیری و بحران شهر تهران هم با تاكید بر اینكه شهرداری تهران مخالف برپایی این مراسم نیست، گفته بود:«شهرداری تهران درصدد است در چهارشنبه پایان سال زمینه‌هایی را فراهم كند تا در كنار برپایی این مراسم حقوق شهروندی رعایت و این مراسم سبب آزار سایر شهروندان تهرانی هم نشود.» [میراث خبر] اما ظاهرا آنچه مجاز است برای بسیاری از جوانان جاذبه‌ی چندانی ندارد و فشفه و ترقه‌های مجاز وسیله‌ی تفریح مناسبی نیست. چهارشنبه سوری امسال نیز جشن سر و صداهای مهیب و ایجاد رعب و وحشت بود و کمترین شباهتی به آن آیین کهن نداشت. انگار پریدن از روی آتش و دیگر آداب این شب رسم منسوخی شده است.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران