چه كسى صدام حسين را محاكمه خواهد كرد؟

در سراسر جهان عرب، مردم در برابر صفحات تلويزيون ميخكوب شدند تا پايان رژيم سرنگون شده عراق را به چشم ببينند. آن ها شاهد بودند كه چگونه اسطوره صدام به نابودى انجاميد.

اين مرد غارنشين با ريش انبوه را از درون پناهگاهش بيرون كشيدند و او داوطلبانه گذارد چون اسبى دندان هايش را بشمارند و سپس ريشش را بتراشد.

هرچند كه ممكن است اين تصاوير در غرب خوشايند باشند، ولى و در جهان عرب اغلب خلاف اين است. هر كس مى تواند موافق و يا مخالف صدام بوده باشند، ولى اين تصاوير بر حيثيت و روح بسيارى مردم اعراب خدشه وارد مى كنند. اين اول بار نيست كه مردم عرب بطور دردناكى تجربه مى كنند كه اين خودشان نيستند كه مشكلات بزرگ را از سر راهشان برمى دارند.

دو موضوع چون خطى قرمز در تمامى گفتگوها و تفسيرهاى تلويزيون كشورهاى عربى مشاهده مى شوند: يكى اينكه، اين ديكتاتور در برابر چه كسى بايد حساب پس دهد؟ و پرسش دوم اينكه، آيا حملات چريكى ادامه خواهند يافت؟ جهان عرب براى نخستين بار شاهد آن است كه چگونه يك رهبر منفور بطور علنى بايد پاسخگوى اعمال خود باشد. پرسش كانونى براى بسيارى از مردم اعراب استقلال عراق است: اينكه چه كسى اجازه دارد از صدام بازخواست كند؟ به عقيده بسيارى مفسران، دادگاهى كه بخواهد از سوى نيروهاى اشغالگر تعيين شود، براى مردم طعم تلخى را برجاى خواهد گذارد.

به نظر آمريكايى ها چريك هاى طرفدار صدام و بقاياى رژيم گذشته، براى نخستين مرتبه مورد آزمون قرار گرفته اند. در صورتى كه عمليات نظامى عليه اشغالگران تضعيف گردد، نظر رسمى آمريكايى ها تأييد خواهد شد. عكس آن نيز امكانپذير است. برخى مفسران عرب بكلى تصوير ديگرى ارائه مى دهند. حمله به آمريكايى ها مى تواند حتى تشديد شود، براى اينكه چريك ها درست در همين زمان مى خواهند ثابت كنند كه تنها بخاطر وفادارى به صدام نبوده كه دست به عمل مى زده اند.

برخى مفسران به جايى مى رسند كه مى گويند، دستگيرى صدام براى چريك ها حكم رهايى را دارد. بخش اعظم مردم عراق اصلا نمى خواهد به نوعى با موج مقاومت در ارتباط قرار گيرد، زيرا كه نمى خواهد خود را به رژيم گذشته وصل كند.

از نظر مفسران عرب، علل حمله ها و شبيخون هاى چريكى به آمريكايى ها مى تواند انگيزه هايى چون وفادارى به صدام، اسلامگرايى، ناسيوناليسم عرب و نيز مقاومت قبايل باشد، كه ادامه سنت هاى خود را در خطر مى بينند. و وابستگان به ارتش سابق نيز در ميان آن ها هستند كه ستون فقرات حركت چريكى را تشكيل مى دهند.

ولى يك چيز گفته نمى شود و آن اينكه كه خيل اين افسران ورزيده نظامى ارتش سابق و بيكار با كداميك از اين گروه ها همكارى دارند. در واقع مى توان گفت، نظاميان سابق، امروز مى توانند خود انتخاب كنند كه با چه نيرويى براى مبارزه با آمريكايى ها وارد صحنه شوند: بعنوان مدافعان ميهن در همكارى با ناسيوناليست ها، بعنوان جهادگران با اسلامگرايان و يا بدليل رابطه خونى در وحدت با قبيله خود. ولى يك چيز ديگر مسلم است: ديگر كسى براى صدام حسين نخواهد جنگيد.