«ژول ورن» خيالپرداز بزرگ جهان ادبيات
۱۳۸۴ فروردین ۴, پنجشنبه
ژول ورن در قرن نوزدهم نيز نويسنده‌اى مشهور و سرشناس و يكى از پرخواننده‌ترين نويسندگان زمان خود بود. بر اساس اطلاعات يونسكو، اين نويسنده فرانسوى كه بسيارى از آثارش فيلم شده‌اند، در ميان آثارى كه به زبانهاى مختلف ترجمه مى‌شوند، جايگاه ششم را دارد. مجموعه آثار ژول ورن كه بيش از ۱۰۰ رمان و داستان را تشكيل مى‌دهند، اكنون در آلمان، به مناسبت صدمين سالروز مرگ نويسنده، در ۹۸ جلد در قالب يك سى‌دى منتشر شده‌اند.
براى ژول ورن هيچ چيزى ناممكن نبود. در سر نويسنده كه به گفته بسيارى از كارشناسان علم و ادبيات، جستجوگر و پژوهشگرى برجسته نيز بود، هر چيز قابل تصورى مى‌گذشت، هم سفر هشتاد روزه به دور دنيا و هم رفتن به ۲۰ هزار فرسنگى زير دريا! خودش گفته است: ”هدف من اين بود كه زمين را تصوير كنم، و نه فقط زمين را بلكه كهكشان را هم“!
زمانى كه نه سفينه‌اى فضايى وجود داشت و نه زيردريايى‌هاى غول‌پيكر امروز، ژول ورن آنها را با قدرت تخيلى شگفت‌آور، براى خود و خوانندگانش ساخت. به همين دليل بسيارى او را پدر ادبيات علمى تخيلى مى‌خوانند. اعلام شده است كه از ميان ۱۰۸ پيشگويى علمى ژول ورن، ۶۴ مورد به تحقق پيوسته‌اند و فقط ۱۴ مورد از پيش‌بينى‌هاى او اشتباه بوده‌اند. نويسنده خيالپرداز فرانسوى انگيزه بزرگى براى بسيارى از مهندسان و دانشمندان علوم طبيعى به شمار مى‌رود. «هرمان اوبرت» يكى از پيشتازان فناورى موشكى مدرن، در دهه‌ى ۵۰ ميلادى از تجربه خودش چنين سخن گفته بود: ”من در سال ۱۹۰۷ كتابهاى ژول ورن «سفر به كره ماه» و «گردش به دور ماه» را خوانده بودم. بزودى دريافتم كه ماجرا آنگونه كه ژول ورن گفته است امكان‌پذير نيست. پس شروع كردم با خودم به كلنجار رفتن كه چگونه مى‌شود سفر به ماه را امكان‌پذير كرد. و در اين ميان هر چه بيشتر استفاده از سيستم موشكى به ذهنم خطور مى‌كرد“.
ژول ورن سفر به كره ماه را آنگونه كه «اولف مربولد» فضانورد مى‌گويد تقريبا دقيق پيشگويى كرده است: ”من هم البته كتابهاى ژول ورن را قديمها خوانده‌ام. من در تورينگن يعنى در آلمان شرقى آن‌زمان به مدرسه مى‌رفتم. اما بعنوان كودك اينكه در زمان زندگى‌ام بتوانم به ماه بروم را نمى‌توانستم تصور كنم. قدرت تخيل من به اينجاها نمى‌رسيد. و اين شگفت‌آور است كه او در كتابهايش نوشته، آدم از فلوريدا حركت مى‌كند و در اقيانوس آرام پياده مى‌شود، كه در واقع هم چنين شد“.
آخرين رمان ژول ورن كه پس از مرگش به چاپ رسيد عنوان «پاريس در قرن بيستم» را بر خود دارد. رمانهاى بسيارى از ژول ورن، در ايران نيز ترجمه و منتشر شده‌اند كه از ميان آنها مى‌توان به «دور دنيا در هشتاد روز»، «سفر به مركز زمين»، «ابولهول يخها»، «بيست هزار فرسنگ زير دريا» و «آوارگان جزيره» اشاره كرد.
ژول ورن استادانه عناصر هيجان‌زاى علمى، تكنيكى، تخيلى و ادبى را با يكديگر آميخت، چيزى كه او را هنوز هم در تمام جهان براى خوانندگان زنده نگه داشته است. آيا تاكنون كسى اينچنين شعر و داده‌هاى علمى را با يكديگر آميخته است: ”آه دريا، اى ۲۵ ميليون فرسنگ مربع آب بزرگ”!
بهنام باوندپور