کارزار فیسبوکی در اعتراض به مجازات با لباس زنانه
۱۳۹۲ اردیبهشت ۱, یکشنبه
یک حکم٬ یک واکنش؛ واکنشی که نه تنها در محیط واقعی که در محیط مجازی نیز اتفاق افتاد و همچنان ادامه دارد. دادگاهی در شهر مریوان ایران سه متهم به نزاع خانوادگی را به گردش در سطح شهر با لباس زنانه سنتی کردستان محکوم کرد و این حکم روز ۲۶ فروردین (۱۵ آوریل) برای یکی از متهمان به اجرا درآمد. این موضوع توسط دوربین شهروندخبرنگارها ضبط و در اینترنت پخش شد. چنین حکمی با واکنش اعتراضی کسانی مواجه شد که اعتقاد دارند "زن بودن خجالت‌آور نیست و لباس زنانه نماد تحقیر نیست."
در حالی که فعالان امور زنان و برخی از دیگر گروه‌ها با انتشار اعلامیه یا حضور در خیابان سعی کردند به صدور و اجرای چنین حکمی اعتراض کنند، صفحه‌ای در فیسبوک درست شده است که در آن مردان عموما کرد تصویر خود با پوشش زنانه‌ی کردستان را منتشر کرده‌اند. به زعم این مردان، ایرادی در پوشیدن لباس زنانه نیست. عنوان این صفحه "زن بودن ابزار تحقیر و تنبیه هیچ کس نیست" است و در طول چند روز حدود شش هزار عضو یافته است.
در صفحه فیسبوک این گروه نوشته شده است که حکم دادگاه مریوان "اعتراض شماری از زنان و مردان مریوان را در پی داشت. آنها در یکی از میادین مریوان دست به تجمع زدند و با پوشیدن لباس‌های قرمز، اعتراض خودشان را به این رفتار دستگاه قضایی و نیروی انتظامی نشان دادند." در ادامه انگیزه این کارزار آن‌لاین با این جملات توضیح داده شده است: «حمایت از اقدام بجا و مدنی زنان پیراهن‌قرمز مریوان و نیز این باور که پوشش زنانه و یا زن بودن ابزاری نیست که بتوان با آن انسانی را تحقیر یا مورد تنبیه قرار داد».
در این صفحه از مردان خواسته شده است که با پوشیدن لباس زنانه و ارسال عکس برای کمپین، به انجام این حرکت اعتراضی یاری برسانند و با آن همراهی کنند.
اعتراض به "توهمات جنس اولی"
یکی از مردان شرکت‌کننده در این کمپین در شرح عکس خود می‌نویسد: «این عکس تقدیم به آن قاضی و نظام قضایی که پوشیدن لباس زنانه کردی را به عنوان مجازات برای مجرمی تعیین می‌کند، این لباس را با افتخار می‌پوشم این لباس عاشقانه من است. این لباس مادرم و تمام زنان و دختران رنج‌کشیده و بی‌نوای سرزمین من است که قرن‌هاست در رنج و ستم و نابرابری بی‌صدا می‌سوزند و زخمی به عمق تاریخ بر پیکر دارند. نه زن بود و نه زنانگی مفهوم کم و حقیرانه‌ای‌ست و نه پوشیدن لباس کردی شرم و ننگ است.»
او می‌نویسد: «حقارت از آن مردی‌ست که هنوز در توهم جنس اولی دست و پا می‌زند و مردانگی‌اش با ظلم وستم و توهین به جنس مخالف معنی می‌گیرد.»
یک فعال کرد نیز در صفحه فیسبوک خود می‌نویسد: «این مدنی‌ترین و متمدن‌ترین شکل اعتراض و بهترین واکنش به گستاخی دادگاه و نیروی انتظامی است. لباس یا هویت زنانه، ابزاری برای تحقیر و مجازات نیست. نباید باشد. نمی‌تواند باشد.»
انتقادها به حرکت شکل‌گرفته
اگرچه بسیاری از حرکت مردان برای اعلام انزجار از حکم قضایی یادشده استقبال کردند، اما نقدهایی نیز به آن صورت گرفته است. برای مثال یکی از فعالان امور زنان در صفحه فیسبوک خود نوشت: «کدامیک از این‌ها حاضرند ارثیه خود را داوطلبانه با خواهرشان یکسان تقسیم کنند؟! سوء برداشت نشه ... دستتون درد نکنه که در برابر بی‌عدالتی سکوت نمی‌کنید. اما به این حرف هم فکر کنید!»
شاید این دست از نقدها بود که باعث شد مسئول صفحه کارزار فیسبوکی بنویسد: «دوستان و یاران این صفحه، به ویژه مردان عزیز یادمان باشد که اگر حاضر شدیم برای اینکه اعلام کنیم زنانگی و نماد‌هایی که به زنانه معروف شده‌اند، تحقیرآمیز نیستند، حدود چند دقیقه با پوشش زنانه عکس گرفتیم. گاهی روزانه به اندازه‌ی همان چند دقیقه‌ی عکس گرفتن به تغییر تفکرات کلیشه‌ای و تبعیض‌آمیزمان نسبت به زنان هم بیاندیشیم و سعی در تغییر آنها داشته باشیم. همان روزی چند دقیقه به اندازه‌ی همین چند دقیقه‌ی عکس گرفتن.»
یکی از فعالان کمپین هم می‌نویسد: «قرار نیست با این آکسیون معجزه‌ای اتفاق بیافتند. راه درازی است و این تنها یک قدم کوچک. پاد زهر زن ستیزی، آگاهی‌رسانی است. حتی نقدهایی که به این کمپین شده می‌تواند آن را غنی‌تر کند. چالش ایجاد کند. از دل این نقدها و این چالش‌هاست که به مرور ذهنیت فرد و جامعه تغییر می‌کند. پس این حرکت را نقد کنید! از هر زاویه ی که می‌توانید!»
از مجید توکلی تا متهمی در مریوان
برخی در کل این شکل از اعتراض را "فکاهی یک اعتراض" خوانده‌اند و اصل آن را زیر سوال برده‌اند. این در حالی است که پیش از این نیز حرکتی مشابه صورت گرفته و از آن به طور گسترده‌ای استقبال شده بود.
مجید توکلی که از فعالان سرشناس دانشجویی در ایران به شمار می‌آید روز ۱۶ آذر ۱۳۸۸ و در جریان اعتراضات به نتایح انتخابات ریاست‌جمهوری دهم در دانشگاه امیرکبیر تهران سخنرانی کرد. وی در هنگام خروج از دانشگاه دستگیر شد.
بعدها خبرگزاری‌ها و رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران تصاویری از وی با مقنعه و چادر منتشر کردند مدعی شدند که توکلی به هنگام خروج از دانشگاه این پوشش را بر تن داشته تا شناخته نشود.
این موضوع باعث شد که تعدادی از مردان در آن زمان با انتشار عکس با حجاب اعلام کنند که پوشش زنانه داشتن تحقیرآمیز نیست. این حرکت که ابعاد گسترده‌ای یافت، باعث شد که شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، با انتشار پیامی این حرکت را نشانگر مخالف با قوانین تبعیض‌آمیز برشمرد.