کارنامه حکومت پنج‌ساله حزب عدالت و توسعه در ترکیه
۱۳۸۶ تیر ۲۶, سه‌شنبه
نخست وزیر ترکیه، رجب طیب اردوغان ، معتقد است که حزبش در انتخابات پارلمانی ترکیه، انتخاباتی که قرار است در روز یکشنبه (۲۲ ژوییه) برگزار شود، به پیروزی خواهد رسید. “حزب عدالت و توسعه“ از سال ۲۰۰۱ در ترکیه بر سر قدرت است. از زمان قدرت‌گیری این حزب اقتصاد این کشور رشد بیشتری یافته و مذاکرات در مورد عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا آغاز شده است. با این همه نخبگان این کشور که خواستار جدایی دین و دولت‌اند بر این گمان‌اند که حزب عدالت و توسعه در نهان در تلاش اسلامی کردن ترکیه است. خود این حزب همواره این گمان را نادرست خوانده است. حدود دو ماه پیش کشمکش بر سر این مسأله به هنگام دعوا بر سر یافتن جانشینی برای رییس جمهور احمد نجدت سزر بالا گرفت و اردوغان را بر آن داشت تا درخواست انجام انتخابات پیش از موعد را بکند. در گزارش زیر نظری می‌افکنیم به دستاوردها و کاستیهای دوره نخست وزیری اردوغان.
رجب طیب اردوغان می‌تواند دقیقا بگوید که در چه روزی به بزرگترین موفقیت دوره حکومتش دست یافته است. بزرگترین موفقیت او در روز ۴ اکتبر سال ۲۰۰۵ حاصل شد. در این روز اتحادیه اروپا مذاکرات خود را با ترکیه در باره عضویت یافتن این کشور در این اتحادیه آغاز کرد. پیش از آن ترکیه دست به انجام سلسله اصلاحاتی زده بود. دولت ترکیه از جمله دادگاههای بدنام دستگاه امنیت کشور را برچید، قدرت نظامیان را محدود کرد و به اقلیت کُرد اجازه داد که برنامه‌های تلویزیونی به زبان کُردی داشته باشند. تعجبی ندارد که اردوغان با اعتماد به نفس اعلام داشت: “این تصمیم که مذاکرات در باره عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا آغاز شود نه تنها برای ترکیه بلکه برای اتحادیه اروپا هم تصمیمی تاریخی است. اینکه چشم‌انداز عضویت کامل ترکیه بر پایه‌ای محکم استوار است، تاثیری مهم بر هویت و ساختار اتحادیه اروپا خواهد گذاشت. این تصمیم نشانگر درستی ادعای اتحادیه اروپاست مبنی بر اینکه کثرت گراست. این باعث تاکید بر این نکته خواهد شد که بنیاد اتحادیه اروپا را ارزشهای مشترک جهان‌شمول تشکیل می‌دهد.“
افزون بر این در زمان اردوان اقتصاد ترکیه رشدی بی‌سابقه کرد. در ۲۱ فصل گذشته، رشد اقتصادی این کشور بین ۶ تا ۹ درصد بوده است. در مقایسه با سالهای پیش از آن، ترکیه از ثبات ارزی برخوردار است و میانگین درآمد سرانه آن نسبت به چهار سال پیش دو برابر شده است. علت این رشد اقتصادی انجام اصلاحاتی است که به پیشنهاد صندوق بین‌المللی پول در ترکیه صورت گرفت، آن هم پس از بحران بزرگی که در سال ۲۰۰۱ وجود داشت و دولت پیش از دولت اردوغان پدید آورده بود. همچنین سیاست لیبرال اردوان به رشد اقتصادی این کشور بسیار کمک کرد. چون دولت اردوان بخش بزرگی از ساختارهای قدیم کنترل دولتی را از بین برد، چیزی که موجب شد که مخالفان سیاسی نخست وزیر به او تهمت بزنند که خیال فروش ترکیه را دارد.
حزب حاکم، عدالت و توسعه، در طول حکومت خود تبدیل به حزبی وابسته به حکم رهبر خود شد. در این حزب تصمیمی نیست که بدون موافقت طیب اردوغان گرفته شود. به گفته کریستوف نویمان، که استاد تاریخ در دانشگاه بیلگی در استانبول است، این خط مشی موجب از میان رفتن ارزشهای دمکراتیک شده است.
کریستوف نویمان می‌گوید: “حزب عدالت و توسعه در مقایسه با ۵ سال پیش بسیار بیشتر تبدیل به حزب اردوغان شده است. یعنی این حزب در ابتدا می‌کوشید رعایت اصول دمکراتیک را در درون خود بکند، اما از این اصول دیگر خبری نیست.“
همچنین پروژه انجام اصلاحات سیاسی در ترکیه در حال حاضر به کندی پیش می‌رود. به گفته کریستوف نویمان دیگر اثر چندانی از گشایش وعده داده شده آغازین به چشم نمی‌خورد.
کریستوف نویمان در این باره می‌گوید: “این حزب نه توانسته نظام آموزش عالی را اصلاح کند و نه نظام اجتماعی را، که می‌بایست مردم در آن شراکت بیشتری برای پیشبرد امور مدنی داشته باشند.“
همچنین در دو سال اخیر در ترکیه به جای اشتیاق به پیوستن به اتحادیه اروپا احساسات ملی‌گرایی رشد فراوان داشته است. می‌توان حدس زد که شک و تردید اروپاییها برای پذیرفتن این کشور در میان خود در کاهش اشتیاق ترکها بی‌تاثیر نبوده باشد.