گرمایش ویرانگر زمین و چشم‌انداز کنفرانس بالی · مصاحبه
۱۳۸۶ آذر ۸, پنجشنبه
دویچه وله: گزارش جدید آی پی سی سی تأکید می‌کند که باید جلوی انتشار بیش از حد گازهای گلخانهای گرفته بشود. اصولا چرا انتشار بیش از حد این گازها خطرناک است
حمید طراوتی: انتشار این گازها به این علت خطرناک است که باعث تغییر آب و هوای جهان می‌شود، یعنی باعث گرم شدن کره‌ی زمین می‌شود. تابحال دانشمندان می‌دانستند که این اثر وجود دارد، ولی هنوز این را نتوانسته بودند به صورت علمی کاملا اثبات بکنند. اوایل امسال مدارکی به دست آمد که توانست پانل بین دولتی تغییر آب و هوا یعنی آی پی سی سی را قانع کند که گرم شدن کره‌ی زمین مربوط به دخالت انسان است.
دویچه وله: انتشار بیش از حد گازهای گلخانهای و گرم شدن کره‌ی زمین چه عواقبی را می‌تواند به دنبال داشته باشد؟
حمید طراوتی: طبق آمار، از سال ۱۹۷۰ که کره‌ی زمین گرم شده تابحال، حدود هشت‌دهم تا یک درجه، درجه‌ی حرارت متوسط کره‌ی زمین اضافه شده. ممکن است به نظر بیاید که یک درجه چیزی نیست، اما این درجه‌ی حرارت افزوده شده، درجه‌ی حرارت متوسط کره‌ی زمین است و افزایش گرما در همه جا یکسان نیست، در خشکی بیشتر از دریا است، در عرض‌های جغرافیایی بیشتر از نواحی استوایی است، در داخل قاره‌ها بیشتر از سواحل است و گاه ممکن است در برخی نقاط همین یک درجه، ده درجه تغییر ایجاد بکند. این یکی از اولین پیامدهایی که دارد این است که تبخیر آب در اثر گرما بیشتر می‌شود و آبی که بالا می‌رود، بالاخره باید یک جا فرود بیاید. معمولا چون در نیمکره‌ی شمالی هوا سردتر است، آنجا فرود می‌آید. در نتیجه ما از یک طرف در دنیا خشکسالی‌های شدید را داریم و از طرف دیگر در یک جا سیل‌ها و توفان‌های شدید را خواهیم دا‌شت. ما در ده سال گذشته اقلا هشت سالش را در ایران و کشورهای اطراف، خشکسالی داشتیم و این خشکسالی عوارض شدیدی دارد، بخصوص از نظر تولید غله. یکی از بزرگترین مشکلاتی که برای مردم پیش خواهد آمد، گرانی غله است. دیگر انواع توفان‌های بزرگ و سیل‌های شدید است و بالا آمدن سطح آب دریاها که نواحی ساحلی را به زیر آب می‌برد.
دویچه وله: رییس آی پی سی سی در نشست هفدهم نوامبر گفت، برای مقابله با تغییرات جوی، جهانیان باید اقتصادی داشته باشند که در آن انتشار گاز دی اکسید کربن به حداقل ممکن برسد. ایران در این زمینه چه گام‌هایی را برداشته و آیا مقام‌های مسئول ایران با این نظر موافقند؟
حمید طراوتی: از نظر مقامات مسئول ایران من دقیقا مطلع نیستم. قطعا مخالفتی با این موضوع ندارند. چون این حرفی است که بر اساس شواهد و مدارک علمی زده شده. اما تا آنجایی که من می‌دانم، اقدام خاصی صورت نگرفته. ولی در بخش خصوصی، گروه‌ها و نهادهای مدنی واکنش‌هایی داشتند. یکی از آنها که در چهارشنبه‌ی دو هفته‌ی پیش اتفاق افتاد، جلسه‌ای بود که در محل جامعه‌ی مهندسین مشاور در تهران صورت گرفت. در این جلسه، بخش جوانان جامعه‌ی مهندسین مشاور ایران تصمیم گرفت، فیلمی که آقای الگور در زمینه‌ی تغییرات آب و هوایی ساختند، نمایش بدهد. این فیلم نمایش داده شد و من هم در آن جلسه بودم، جزو پانل بودم و دیدم که فیلم بسیار تأثیرگذار و قانع‌کننده بود. قبل از فیلم هم دو نفر از اعضای جامعه‌ی مهندسین و کارشناسان محیط زیست سخنرانی کردند و بعد از آن هم بحثی در گرفت. یکی از کارشناسان منابع طبیعی که آنجا تشریف داشتند در دفاع از فیلم صبحت کردند و یکی از دبیران روزنامه‌ی همشهری نظر مخالف دادند. ایشان نظرشان این بود که گرم شدن کره‌ی زمین وجود ندارد. تغییر آب و هوا چیز بی‌اساسی است و ساخته‌ی ذهن اکولوژیست‌ها است و هیچ کلایماتولوژیستی (اقلیم‌شناسی)Climatologist این را تابحال نگفته است.
دویچه وله: نظر غالب در این نشست چه بود؟
حمید طراوتی: نظر غالب یا تقریبا نظر صد درصد جمع این بود که این تغییرات بسیار اهمیت دارد و باید حتما با اینها مقابله کرد و جامعه‌ی مهندسان هم باید معیارهایی برای این کار در نظر بگیرد.
دویچه وله: آیا این نشست به نتیجه‌ا‌ی هم انجامید؟ نتیجه‌گیری شد؟
حمید طراوتی: بله، نتیجه‌گیری که به دست آمد، این بود که توصیه‌هایی به جامعه‌ی مهندسین مشاور شد که اینها این را در نظر بگیرند در کارشان. یکی این بود که اصولا پروژه‌های صنعتی و مسکونی بزرگ، حتما باید ارزیابی زیست‌محیطی و اجتماعی و بهداشتی قبل از اجرا داشته باشند و مهندسین مشاور یا باید این ارزیابی را خودشان دقیق انجام بدهند و یا اینکه پروژه‌هایی که ارزیابی ندارند را اصلا اجرا نکنند. مسئله‌ی دیگر استفاده از سنت‌ها و عدم تقلید بود. چون مملکت ما یک مملکت قدیمی و تاریخی است که سنت‌های بسیاری دارد در مبارزه با طبیعت سختی که با آن روبرو بوده، و توصیه شد که اینها فقط دنبال طرح‌های نوع غربی و تکنولوژی‌های جدید نباشند، ازسنت‌های قدیم ایران در طراحی‌هایشان استفاده بکنند، سعی کنند که ساختمان‌هایشان عایق‌بندی خوبی داشته باشد و به نحوی طراحی بشود که کارآیی مصرف انرژی را افزایش بدهد. مثل ساختما‌ن‌هایی که قبلا در ایران بوده و مردم بدون استفاده از وسیله‌ی گرمایش و سرمایش در آن زندگی می‌کردند. مسئله‌ی دیگر تشویق استفاده از انرژی‌های نو بود و استفاده از لوازم کم‌مصرف، لوازمی که کارآیی انرژی‌‌شان بالا هست. مثلا قرار شد که مهندسین مشاور در پروژه‌هایشان حتما سعی کنند، از لامپ‌های فلورسنت کم‌مصرف استفاده بکنند. چیز دیگری که مطرح شد، این بود که حتما به عایق کردن ساختما‌ن‌ها، عایق‌سازی سقف، دیوارها و پنجره‌ها توجه بکنند و در طراحی‌هایی که می‌کنند، این را از مواردی قرار بدهند که حتما باید رعایت بشود.
دویچه وله: قرار است از روز سیزدهم آذرماه در جزیره‌ی بالی اندونزی کنفرانس زیست‌محیطی سازمان ملل متحد شروع شود. به نظر شما مهم‌ترین مسایلی که این کنفرانس باید به آن بپردازد چه باید باشد؟
حمید طراوتی: این کنفرانس اصلش این هست که آن چیزی که در پیمان کیوتو قرارش گذاشته شده بوده را ادامه بدهد. برای مرحله‌ی بعد از ۲۰۱۲ باید طرحی ریخته شود. الان هدف این است که برنامه‌ای ریخته بشود که ظرف دو ـ سه سال آینده این برنامه تسریع بشود. به طوری که قبل از اینکه ما به سال ۲۰۱۲ برسیم، همه‌ی کشورها تعهدات خودشان را بدانند و بدانند که چه کار باید کرد. یکی از مهم‌ترین تصمیماتی که کنفرانس می‌گیرد و برنامه‌ای که خواهد ریخت، تعیین سهمیه‌بندی برای میزان انتشار گازهای گلخانهای در کشورهای مختلف هست و مسئله‌ی دیگر این است که کشورها باید به یک نحوی ملزم بشوند که از انرژی‌های نو استفاده بکنند و برای این کار باید یارانه به اینها تعلق بگیرد. سیاست یارانه‌ای و سیاست مالیاتی کشورها باید تغییر بکند. پرداخت یارانه به کارهای سازگار با محیط زیست هم یکی از موارد دیگری است که باید در کنفرانس ذکر شود. مسئله‌ی دیگر اعتبار برای کنترل جمعیت در کشورهای فقیر هست، این هم خیلی کمک می‌کند به کاهش گرما و مصرف را کاهش می‌دهد و کاهش کاربرد اتومبیل هم یکی دیگر از این موارد هست.
مصاحبه‌گر: فریبا والیات