گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر در باره سركوب دانشجويان خواستار آزادى عقيده و بيان در ايران

“اگر مطبوعات نبودند، اگر مجلس تحقيق نمى كرد، اگر كميسيون اصل نود مجلس وجود نمى داشت، فكر مى كنم كه من الان يا هنوز در زندان بودم يا مرده بودم. آنها نشان دادند كه من فراموش نشده ام... اگر من عليه شان حرف زده بودم و كسى اسم مرا از طريق روزنامه ها نمى شناخت، تا به حال مرده بودم. از اين بابت مطمئنم. و حالا اين همه دانشجو در زندانها هستند و هيچ كس اسم آنها را نمى داند. در گوشه اى، جايى دارند مى پوسند و فكر مى كنند كسى در دنيا نمى داند كجا هستند.”

اين گفته دانشجويى ايرانى به نام حسين ت. است در گفتگويى تلفنى با سازمان ديده بان حقوق بشر، دانشجويى كه به خاطر شركت در تظاهرات دانشجويى سال گذشته در ايران دستگير و شكنجه شده است. اين گفته در برگيرنده دو نكته است: بى پناهى دانشجويان از سويى و اهميت خبررسانى و فشار افكار عمومى براى جان به در بردن دانشجويان اسير از بند و مرگ از سوى ديگر. سازمان ديده بان حقوق بشر در گزارش مفصل خود در باره وضعيت حقوق بشر در ايران به موضوعهايى پرداخته است چون دستگيريها و حبسهاى خودسرانه، مراكز بازجويى، حبس و شكنجه قانونى در ايران چون زندان اوين و مراكز غيرقانونى اى چون اداره اماكن، تخلفات دستگاه قضايى در ايران، از جمله برگزارى دادگاههاى غيرعلنى، نبود حق داشتن وكيل براى متهم، نبود حق فرجام خواهى در صورت محكوميت متهم، و رفتار ماموران اطلاعاتى با دانشجويان شركت كننده در تظاهرات دانشجويى، چيزى كه به گزارش فعالان حقوق بشر نه تنها موجب سركوب جنبش دانشجويى در ايران گشته، بلكه فضاى ترس را در كل جامعه ايران كه بسيارى از فرزندانش در دانشگاهها تحصيل مى كنند، گسترانده است.

همان گونه كه در گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر آمده است سال گذشته در آستانه سالگرد جنبش دانشجويى ۱۳۷۸ عده زيادى از دانشجويان ايرانى دستگير شدند. مقامات قضايى ايران تعداد جوانان دستگيرشده طى تظاهرات اعتراضى ماههاى خرداد و تير سال ۱۳۸۳ را حدود ۴۰۰۰ نفر ذكر كردند. پس از چندى دولت ايران اعلام كرد كه گروهى از دستگيرشدگان آزاد شده اند. اما نمى توان دانست كه دقيقا چه تعداد دانشجو دستگير شده، چه تعداد آزاد گشته و چه تعداد از دستگيرشدگان در ارتباط با گروههاى سياسى بوده اند. در مرداد ماه سال پيش چند دانشجو در مصاحبه هاى تلويزيونى شركت كردند و در آن مصاحبه ها از فعاليت سياسى خود ابراز انزجار نمودند. چند دانشجو پس از آزادى اعلام كردند كه گفته هايشان در پى فشارهاى جسمى و روحى بوده است. رهبر جمهورى اسلامى آيت الله خامنه اى طى سخنرانى اى شركت كنندگان در حركتهاى اعتراضى را تهديد كرد كه اگر آرام نگيرند با ايشان همان رفتارى خواهد شد كه چهار سال پيش با معترضان شده بود. وى گروهى از دانشجويان را كه گفته شد از مشكل آفرينان فاصله گرفته اند و وفادارى خود را به اسلام اعلام داشته اند عفو كرد.

به گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر دستگيرى دانشجويان به طور معمول به وسيله ماموران لباس شخصى وزارت اطلاعات ايران انجام گرفته است. دانشجويان پس از دستگيرى به مراكز مخفى غيرقانونى براى بازجويى برده شده، كتك خورده اند، از آنها بازجويى شده و پس از چند روز يا هفته آنان را آزاد كرده اند. در اكثر موارد نه گزارشى در باره زندانها وجود دارد و نه مدركى از دادگاهها. اما تاثير زندانى شدن دانشجويان بر افراد و كل جامعه دانشجويان سريع و گسترده است.

سازمان ديده بان حقوق بشر در بررسى موارد دستگيريها و حبسهاى فعالان دانشجويى و ژورناليستها به اين جمع بست مى رسد كه از نظر دستگاه قضايى ايران فعالان جنبش دانشجويى در كنار ژورناليستهايى كه براى رسانه هاى بين المللى گزارش تهيه مى كنند باصطلاح “غير خودى” به شمار مى آيند. در نظام قدرت در ايران غيرخوديها كسانى اند كه به لحاظ سياسى نقشى در دستگاه حكومت اسلامى ندارند، و اين يا به خاطر جوان بودنشان است يا به خاطر آنكه كار با حكومت را نمى پذيرند.

ديده بان حقوق بشر از آسيب پذيرى و بى پشت و پناهى دانشجويان مى نويسد. در گزارش اين سازمان مى خوانيم كه دانشجويان، برخلاف نويسندگان و ژورناليستهاى شناخته شده، نمى توانند به شهرت خود تكيه كنند و نمى توانند اميد داشته باشند كه روابطشان با مقامات رسمى يا خانواده شان ايشان را حفظ كند. دانشجويان، برخلاف شخصيتهاى مشهورى كه در ايران دستگير مى شوند، از اين موقعيت برخوردار نيستند كه به خاطر جايگاه خود در جامعه يا بخاطر سنشان يا بخاطر اينكه برخى از افراد در دولت به آنها احترام مى گذارند از دست بدرفتارى ها مصون باشند، بدرفتاريهايى كه به قصد خاموش كردن صداى انتقادى شان صورت مى گيرد. به نظر سازمان ديده بان حقوق بشر بدين دليل است كه به دانشجويان شكنجه بدنى بيشترى داده مى شود تا به باصطلاح زندانيان سياسى خودى، يعنى كسانى كه در برپايى حكومت اسلامى سهيم بوده اند، اما به مرور به انتقاد از دولت پرداخته، خواهان شفافيت بيشتر و اصلاحات شده اند.

در گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر همچنين آمده است كه دانشجويانى كه سابقه دستگيرى داشته اند در برخورد دوباره خود با بازجويان و پاسداران با بدرفتارى و شكنجه بيشتر مواجه شده اند. تجربه همه آنها شبيه به هم است: بازداشتها خودسرانه و بدون حكم دستگيرى انجام گرفته، از آنها امكان ارتباط با ديگران براى مدتى طولانى گرفته شده، بسيارى از آنها را در سلول انفرادى در زندان اوين يا مراكز حبس غيرقانونى نگاه داشته اند. رفتار با دانشجويان بسيار بيرحمانه و خشن بوده تا از آنها اعتراف و مصاحبه ويدئويى گرفته شود. در مواردى كه شكنجه بدنى كارساز نبوده شكنجه روانى به كار گرفته شده است. به گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر چند تن از دانشجويان زندانى پيشين گفته اند كه رفتار بى رحمانه بازجويان برخى اوقات در حضور قضات عالى رتبه انجام گرفته است. اين چيزى است كه منتقدان به دولت ايران نيز در مورد دوره بازجويى خود گفته اند.

درخواستهاى سازمان ديده بان حقوق بشر از اتحاديه اروپا

در بالا خلاصه اى از گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر آمد در باره نقض حقوق انسانى دانشجويانى كه جرمشان استفاده از حق آزادى عقيده و بيان بوده است. و اما اين سازمان براى تغيير اين وضعيت درخواستهايى را خطاب به رهبر جمهورى اسلامى على خامنه اى، شوراى نگهبان، اتحاديه اروپا و گزارشگران ويژه سازمان ملل در رابطه با شكنجه و رفتار غيرانسانى با زندانيان در ايران تقرير كرده است. آن بخش از درخواستها كه خطاب به اتحاديه اروپاست، در زير مى آيد:

سازمان ديده بان حقوق بشر سه خواست را با اتحاديه اروپا مطرح مى كند:نخست آنكه از نشستهاى آينده خود كه در چارچوب گفتگوى ميان ايران و اتحاديه اروپا در زمينه حقوق بشر برگزار مى شود، استفاده كند و در جهت خاتمه دادن به موارد نقض حقوق بشر كه در گزارش سازمان آمده، طرحى روشن را با تعيين برنامه كارى و زمانى معين آماده سازد.

دوم آنكه به مقامات دولت ايران فشار آورد تا زندانيانى را كه به خاطر بيان صلح آميز عقيده شان در بندند، آزاد كنند.

سرانجام آنكه به تاكيد از مقامات دولت ايران بخواهد كه به پيشنهادهاى گروه كارى رسيدگى به دستگيريهاى خودسرانه و گزارشگر ويژه بررسى وضعيت حق آزادى عقيده و بيان عمل كنند.