گزارش علت‌های گرانی؛ تکرار حرف‌های گذشته

شامگاه یکشنبه، ۲۵ اذر، رئیس جمهور ایران، محمود احمدی‌نژاد در یک برنامه‌ی تلویزیونی که از شبکه‌ی اول صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش شد شرکت کرد تا در مورد علت گرانی‌ها و تورم روزافزون توضیح بدهد. چند ساعت پیش از ارایه‌ی این توضیحات تعدادی از نمایندگان مجلس ضمن انتقاد به سیاست‌های اقتصادی دولت که عامل اصلی افزایش تورم عنوان می‌شود، ابراز امیدواری کردند که سخنان محمود احمدی‌نژاد تکرار حرف‌های گذشته نباشد. با این همه رئیس دولت نهم بار دیگر عوامل خارجی و داخلی، و حتا مجلس و رسانه‌ها را مسئولان افزایش قیمتها و تورم اعلام کرد و از این فرصت استفاده کرد تا به دولت‌های گذشته و منتقدان خود بتازد.

پیش‌بینی‌هایی که واقعیت پیدا کردند

خرداد ماه سال پیش حدود پنجاه اقتصاددان در نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور با انتقاد از سیاست‌های پولی و مالی دولت نهم هشدار دادند که این سیاست‌ها افزایش تورم و گرانی را در پی خواهد داشت. این هشدار تابستان امسال نیز در نامه‌ی سرگشاده‌ی دیگری تکرار شد. در حالی که میزان تورم از ابتدای سال ۸۵ روندی صعودی در پیش گرفت، و در آبان ماه از مرز ۱۹ درصد گذشت، چنین انتقادهایی از سوی تعدادی از نمایندگان مجلس از جمله اقتصاددانان اصولگرا نیز ابراز شده است. انتقاد و هشدار در مورد سیاست‌های اقتصادی دولت در گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نیز منعکس شده که میزان واقعی تورم را بالاتر از رقمی می‌داند که بانک مرکزی اعلام کرده است. اعضای دولت نهم معمولا یا منکر وجود گرانی و تورم شده، یا عواملی جز سیاست‌های دولت را در این مورد دخیل دانسته‌اند.

روز یکشنبه، ۲۵ اذر، محمد خوش‌چهره نماینده‌ی اصولگرا و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار داشته «تاکنون مسوولان دولتی زیر بار حقیقت تورم نرفته و حتی آن را دست ساز مطبوعات می‌دانستند اما همین که احمدی نژاد پذیرفته که چنین واقعیتی وجود دارد، باید خوشحال بود.» به نوشته‌ی روزنامه‌ی اعتماد غلامرضا مصباحی مقدم عضو دیگر این کمیسیون با رد ادعاهای دولت در مورد نقش «دست‌های مداخله‌گر» در افزایش تورم گفته است «سهم این عوامل در اقتصاد نسبت به سهم دولت در گرانی و تورم ناچیز است.» همچنین هادی حق شناس، یکی از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه اعتقاد دارد «تا زمانی که دولت نهم سعی داشته باشد خود را در باب گرانی‌‌ها بی تقصیر جلوه دهد، این ماجرا ادامه خواهد یافت.»

انتظاری که برآورده نشد

در چنین شرایطی انتظار می‌رفت رئیس جمهور، به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور، با حضور در برنامه‌ای که هدف آن توضیح علل گرانی و تورم اعلام شده، بخشی از مسئولیت وضعیت موجود را بر عهده بگیرد. محمود احمدی‌نژاد در سخنان شب گذشته‌ی خود ضمن پذیرش افزایش قیمت‌ها در ماه‌های اخیر، علت و ریشه‌ی آن را مربوط به گذشته و ساختارهای اقتصادی کشور عنوان کرد. به گفته‌ی او وابستگی به واردات و ارز، تراز منفی و فزاینده تجاری كشور، اتکای دولت به درآمدهای نفتی و بهره‌وری پایین، از جمله عوامل اصلی افزایش تورم هستند که از دوران گذشته برجا مانده‌اند. رئیس جمهور برخی عوامل خارجی از جمله بالا رفتن قیمت نفت و افزایش بهای کالاهای وارداتی، و کاهش ارزش دلار را در افزایش قیمتها موثر دانست و ادعا کرد، دولت با انجام اقداماتی بخشی از اثرات سوء این عوامل را کاهش داده است.

رئیس دولت نهم در مورد عوامل داخلی افزایش تورم سهم بزرگی را به انتشار چک پول‌هایی مربوط می‌داند که از سوی بانک‌های دولتی انتشار یافته‌اند. محمود احمدی‌نژاد که از هنگام روی کار آمدن مدیران بسیاری از بانک‌ها را تغییر داده، در این ارتباط خاطر نشان می‌کند «بانك‌های دولتی از تغییر رییس كل بانك مركزی و بخاطر تضعیف نهاد نظارتی، سوء استفاده كرده‌ و چك پول‌های وسیعی چاپ كردند.» رئیس جمهور در مورد عوامل داخلی بار دیگر به نقش اخلالگرانی اشاره کرد که برای پنهان کردن تخلفاتشان جنگ روانی راه می‌اندازند. او همچنین می‌افزاید «برخی روزنامه‌ها نیز جوسازی روانی و فشارهایی به دولت وارد می‌كنند و با جنگ روانی سازمان‌یافته هر تصمیم دولت با فضاسازی منفی مواجه می‌شود.» محمود احمدی‌نژاد در مورد افزایش سرسام‌اور بهای مسکن نیز ضمن پذیرش دو غفلت و اشتباه دولت، تبلیغات رسانه‌ها را یکی از دلایل تشدید این بحران اعلام کرده است. رئیس دولت نهم در بخش عمده‌ی سخنان دیشب خود که حدود دو ساعت طول کشید، گرچه بر برخی از انقتادها تلویحا صحه گذاشت، مسئولیت اصلی بروز مشکلات اقتصادی را متوجه‌ی عوامل داخلی و خارجی دانست.