گفتگوى اتحاديه اروپا و دولت ايران درباره حقوق بشر و عدم حضور سازمانهاى مدنى در آن
۱۳۸۳ خرداد ۲۷, چهارشنبهطى دو هفته گذشته، در آستانه برگزارى اين گفتگو، افكار عمومى ايران و جهان از گزارشهاى دو سازمان برجسته بين المللى مدافع حقوق بشر، عفو بين الملل و ديده بان حقوق بشر، در باره وضعيت حقوق بشر در ايران آگاهى يافتند. سازمان ديده بان حقوق بشر در گزارش خود خواستهايى را خطاب به اتحاديه اروپا تقرير نمود و از جمله خواستار آن شد كه اين اتحاديه بر فشار خود بر دولت ايران براى رعايت موازين بين المللى حقوق بشر و آزادى زندانيان سياسى بيافزايد.
عده‌اى از فعالان ايرانى حقوق بشر در خارج از كشور نيز، كه در مجموعه اى شامل ۱۵ گروه و انجمن ايرانى مدافع حقوق بشر در اروپا و امريكاى شمالى گرد آمده‌اند، به مناسبت آغاز دور چهارم گفتگوها گزارش موارد نقض حقوق بشر در ايران را به مايكل گالر، فرستاده ويژه اتحاديه اروپا تسليم داشتند. تنها خبرهاى درج شده در مطبوعات ايران، كه گزارش ياد شده بر اساس آن تهيه شده است، نشان مى دهند كه در سال گذشته ميلادى به طور متوسط هر هشت ساعت يك مورد نقض حقوق بشر در ايران صورت گرفته است. آقاى حسين ماهوتيها، هماهنگ كننده فعاليتهاى اين سازمان در مصاحبه اى با صداى آلمان خواستهايى را كه فعالان ايرانى حقوق بشر خارج از كشور با اتحاديه اروپا در ميان نهاده اند، بازگو مى كند:
“با توجه به نقض گسترده و مستمر حقوق بشر در ايران فعالين حقوق بشر در اروپا و امريكاى شمالى با تماس با آقاى گالر كه فرستاده ويژه اتحاديه اروپا به ايران هستند، از ايشان خواسته اند كه در مذاكرات خود تنها به معيارها و اصول حقوق بشرى اتكا كنند. ما اميدواريم كه اصول جهان شمول حقوق بشر قربانى مصلحتهاى سياسى نشود. اين نكته اولى بود، كه ما از ايشان خواستيم. در قسمت دوم از ايشان خواستيم، كه با توجه به اينكه در دورهاى گذشته اين صحبتها نتيجه اى به بار نياورده، قدمى عملى از رژيم جمهورى اسلامى ايران بخواهند و آن قدم آزادى كليه زندانيان سياسى و بستن تمامى مراكز علنى و غيرعلنى سركوب است. در بخش سوم از ايشان خواستيم كه در صورتى كه جمهورى اسلامى اين خواست را نپذيرفت، كميسيون اروپا خواستار يك ناظر دائم شود تا جامعه بين الملل به طور مرتب جمهورى اسلامى را زير ذره بين داشته باشد.”
اين بار نيز همچون دورهاى پيش نمايندگان دولت ايران و نمايندگان چند سازمان غيردولتى ايرانى در اين گفتگوها شركت داشتند، سازمانهاى غيردولتى اى كه با پشتيبانى دولت ايران شكل گرفته اند. هيچگاه نمايندگان سازمانهاى مدنى و مستقل، سازمانهايى كه از دل خواستها و نيازهاى واقعى مردم ايران برخاسته باشند، دراين گفتگوها حضور نداشته اند. تقاضاى اين گونه سازمانها نيز براى شركت در اين ديالوگ پذيرفته نشده است، از جمله تقاضاى كانون مدافعان حقوق بشر در ايران. محمدعلى دادخواه، سخنگوى اين كانون در انتقاد به تركيب دولتى شركت كنندگان در ديالوگ به صداى آلمان چنين مى گويد:
“اصولا حقوق بشر يعنى مورد خطاب و عتاب قرار دادن حكومتها. پرس و جو كردن از قدرت و نهايتا و كسانى بايد مبادرت به اين كار بكنند كه از قدرت به دور باشند. يعنى گروههاى ملى فارغ از حاكميت. بر اين مبادى، من فكر مى كنم، وقتى كه گروههايى كه درگير قدرتند به عنوان نماينده در اين گفتگوها دخالت بكنند، از آن هدف و رسالتى كه مورد نظر است بسيار به دور افتاده ايم..”
دولت ايران هر بار زير فشار اتحاديه اروپا عقب نشينى هايى كرده و قولهايى داده است، اما گزارشهاى سازمانهاى حقوق بشر در مورد ادامه سركوب دگرانديشان در ايران به اين گمان دامن مى زنند كه اين قولها تنها تاكتيكى براى خلاصى از فشارهاى بين المللى بوده اند و در اساس به حقوقى چون آزادى عقيده و بيان و مطبوعات، حق اجتماع و حق شكل دادن آزادانه به زندگى خصوصى خود در ايران احترام گذاشته نمى شود. محمدرضا معينى، مسئول بخش ايران سازمان گزارشگران بدون مرز، در باره تركيب نمايندگان شركت كننده در گفتگوها از سوى ايران و تاثير آن بر نتيجه اين گفتگوها مى گويد:
“يك سرى تعهدات، يك سرى پروتكلها هست كه اينها امضا كرده اند و پيرامون اين يك صحبتهايى مى كنند و قول و قرارهايى مى دهند و مى روند، در رابطه با زندانها، در رابطه با اوضاع و مشورتهاى قضايى و مجموعه چيزهايى كه بايد بپذيرند. اما اين عملا پيشرفتى نداشته است. از سوى ديگر اين مجموعه مذاكرات مى بايست در چارچوبى باشد كه نيروهاى مدنى ما بتوانند در آن شركت كنند. يكى از نكاتى كه سازمانهاى بين المللى طرح مى كردند اين بود كه چرا نمايندگان گروهها و سازمانهاى جامعه مدنى ايران حضور ندارد. و منظور هم اين نبود كه دو تا نفوذى وزارت اطلاعات را بگذارند آنجا. كه اين كار را كردند و هنوز هم مى كنند. در سفرهايى كه نيروهاى بين المللى به ايران مى روند،مذاكره مى كنند با برخى از اين انجمنها و نيروهاى باصطلاح مدنى و سازمانهاى مستقل، جمهورى اسلامى به عنوان سازمان مستقل نيروهايى را به اينها معرفى مى كند، نيروهاى اطلاعاتى را، كه من اينجا اسم نمى برم. از يك سو آن نماينده انجمن يا نيروى مستقل مى داند كه ايشان اطلاعاتى است و مى ترسد كه صحبت كند، از سوى ديگر اگر حرف بزند، گزارشش مى رود. در مجموع اين مكانيسم تا امروز كاركردى نداشته است.”