«گفتگو» و «قاطعيت» در مناقشه‌ى اتمى با ايران
۱۳۸۵ شهریور ۱۳, دوشنبه
ملاقات ميان خاوير سولانا سرديپلمات اتحاديه‌ى اروپا و على لاريجانى طرف ايرانى گفتگو بر سر مناقشه‌ى اتمى، در برلين صورت نخواهد گرفت. سولانا آخر هفته پس از رايزنى وزيران خارجه‌ى اتحاديه‌ى اروپا در فنلاند اعلام كرده بود كه در روزهاى آتى در اروپا با لاريجانى ديدار و گفتگو خواهد كرد. هنوز محل اين ديدار مشخص نشده است.
فرانك والتر اشتاين‌ماير وزير خارجه‌ى آلمان از ايران خواست كه علامتى حاكى از آمادگى مصالحه بر سر مناقشه‌ى اتمى از خود نشان دهد. زيرا در غير اينصورت، راه به شوراى امنيت سازمان ملل ناگزير خواهد بود. اشتاين‌ماير كه در كنفرانس سفيران آلمان در برلين سخن مى‌گفت، خواست كه اگر گفتگوهاى خاوير سولانا با مقامات ايرانى پيشرفتى به همراه نياورد، فشار به ايران افزايش يابد. اشتاين‌ماير اين توضيح ايران را كه پيشنهاد جامعه‌ى جهانى پيش‌شرط‌هايى با توقعات بيجا از تهران دربر داشته است را تكذيب كرد.
به گفته‌ى فيليپ دوست بلازى، وزير خارجه‌ى فرانسه، اينك موضوع بر سر آن خواهد بود كه گفتگو با قاطعيت تركيب گردد تا از رودرويى اجتناب شود. وى خواست كه قاطعيت جامعه‌ى جهانى در اين مناقشه تضمين گردد.
در نشست كشورهاى ۵ به اضافه‌ى ۱ بويژه مباحث اصلى بر سر آن خواهد بود كه آيا چين و روسيه اينك پس از پايان اولتيماتوم شوراى امنيت، در نخستين مجازات‌ها عليه ايران شركت خواهند كرد يا نه. اين دو كشور تا كنون در اين زمينه موضعى بسيار محتاطانه داشته‌اند.
از طرف ديگر كورت بك رهبر حزب سوسيال دمكرات آلمان اعلام كرد كه رهبرى اين حزب مخالف گزينه‌ى نظامى در مناقشه‌ى اتمى است. به گفته‌ى وى پيش از آنكه شوراى امنيت سازمان ملل بار ديگر وارد عمل شود، بايد تمام تلاش‌هاى ديپلماتيك براى حل اين مساله ادامه يابد.
گرنوت ارلر معاون اول وزارت خارجه‌ى آلمان، در پشت مطالبات سخت ايالات متحده‌ى آمريكا در مناقشه‌ى اتمى با ايران، مبارزه انتخاباتى براى كنگره در واشنگتن را نيز مى‌بيند. وى در يك گفتگوى مطبوعاتى در برلين گفت كه در ايالات متحده‌ى آمريكا پس از پاسخ منفى قاطعانه‌ى ايران به بسته‌ى پيشنهادى، بر زمينه‌ى پيكار انتخاباتى آنجا، گرايش نيرومندى وجود دارد كه هر چه زودتر پاسخ روشنى به تهران داده شود.
از سوى ديگر، كوفى عنان دبير كل سازمان ملل كه روز دوشنبه از قطر ديدن مى‌كرد در دوحه خواهان حل مسالمت‌آميز مناقشه‌ى اتمى با ايران شد. عنان گفت كه ما خواهان پرهيز از رودررويى هستيم و هيچكس در منطقه و در جامعه‌ى جهانى علاقه‌اى به رودررويى ندارد. عنان كه ظاهرا ايالات متحده‌ى آمريكا را به دليل موضع سرسختانه نسبت به ايران بطور غيرمستقيم مخاطب قرار مى‌داد افزود كه زمان تصميماتى نيست كه فقط يك طرف آنها را اتخاذ كند.
* * *
- دولت ايران و موضع آن در برابر سازمان ملل متحد
كوفى عنان، دبيركل سازمان ملل متحد، حين سفر خود به پايتخت‌های خاورميانه و نزديك در روزهاى شنبه و يكشنبه (دوم و سوم سپتامبر) از ايران نيز ديدن كرد. اما عنان پس از گفتگو با رييس جمهور ايران، محمود احمدى‌نژاد، نيز به پيشرفتى در مناقشه اتمى دست پيدا نكرد. اگر چه رييس جمهور ايران با انجام مذاكرات جديد موافقت كرد، اما بار ديگر مخالفت خود را با متوقف كردن غنى‌سازى اورانيوم در ايران اعلام نمود. تفسيرى در اين باره نوشته راينر زوتفلد Rainer Sütfeld.
كلمات در برابر متعصبانى كه تنها صداى خود را مى‌شنوند، قدرتى ندارند. و كوفى عنان هم به هنگام ديدار خود از تهران چيزى بيش از كلمات نداشت كه عرضه كند. پيش از آن همه چيزهاى ديگر امتحان شده بود. با اين همه دبيركل سازمان ملل متحد تلاش كرد تا فرش قرمز براى بازگشت ايران به پاى ميز مذاكره بگستراند. ممكن است كه فراخوان او به صبر بيشتر و هشدار او در اين مورد كه تحريم راه درستى براى حل مشكل نيست، خشم مقامات امريكايى را برانگيخته باشد، اما رييس جمهور ايران احمدى نژاد همه اينها را با خونسردى تمام ناديده گرفته است. همان گونه كه اخطار عنان در رابطه با گفته‌هاى احمدى نژاد در مورد هولوكاست، كشتار يهوديان، را آشكارا به عنوان توهين رد كردند.
دولت ايران نيازى ندارد به اينكه انعطافى از خود در برابر ديپلماتهاى عالى‌مقام جامعه جهانى نشان دهد. دولت ايران احتياجى به اين سازمان ملل متحد كه به ظن‌اش پيرو غرب است، نمى‌بيند و خود را مستلزم رعايت قواعد سياست بين‌الملل نمى‌داند. مناقشه اتمى ايران غير قابل فهم شده است. و اينك كه مهلت اولتيماتوم به ايران به پايان رسيده و باز تبليغات دولت ايران و وزارت دفاع امريكا به گوش مىرسد، اين مناقشه را باز هم كمتر از گذشته مى‌توان فهميد.
تنها اين پرسش در شوراى امنيت، همچون زمانى كه هنوز قطعنامه ۱۶۹۶ صادر نشده بود، همچنان مطرح است كه آيا بايد صبر كرد يا تحريم را مقرر داشت؟ ديدار بى‌حاصل عنان از ايران ثابت كرد كه اين قطعنامه بيهوده بود. پنج كشور داراى حق وتو و آلمان مى‌خواستند نشان دهند كه مخالفت آنها با بمب اتم ايران جدى است. اينك هر شش كشور بايد تحريم‌هايى را بكار گيرند تا آبروى خود را حفظ كنند.
اما بجاى آن در ائتلاف بزرگ عليه ايران توافق وجود ندارد. آلمان از فشار ديپلماتيك سخن مى‌گويد، فرانسه از گفتگوى بيشتر، انگليس خواستار احتياط بيشتر است، چين مى‌خواهد مهلت بيشترى بدهد و روسيه به تحريم‌هاى پيش‌بينى شده نه مى‌گويد. تنها امريكاست كه خواستار اجراى آن چيزى است كه در قطعنامه سازمان ملل متحد آمده است. و حتى بيشتر از آن.
اين واكنشها به گونه‌اى هستند كه انگار دولت ايران خود اين قطعنامه را نوشته تا سازمان ملل متحد را در وضعيتى نامطلوب قرار دهد. تقريبا شانس و چشم‌اندازى براى تأثيرگذارى بر ايران وجود ندارد. بدون اجراى قطعنامه‌اى كه شش قدرت بر سر آن توافق كرده بودند، دولت ايران به هدف خود خواهد رسيد كه عبارت است از اينكه بى‌قدرتى غرب و سازمان ملل متحد را ثابت كند. و اگر قطعنامه اجرا شود و تحريم اقتصادى مقرر گردد هم باز رييس جمهور ايران به هدف خود مىرسد كه همانا اثبات دشمنى غرب و سازمان ملل متحد با ايران است.
هم اكنون اين موضوع روشن شده است كه گامى كه شوراى امنيت برداشت بيشتر به خود اين نهاد آسيب زد تا اينكه بخواهد بر ايران تأثيرى بگذارد. خوشبختانه هم اكنون تلاشهايى صورت مى‌گيرد تا ايران را دوباره به پاى ميز مذاكره بكشانند و در برابر ايران صبور باشند، اگر چه قدرتمندان ايران در حقيقت مدتهاست كه ديگر استحقاق چنين صبورى را ندارند. اما اگر جهان بخواهد گفتگو ادامه يابد، چاره‌اى جز اين نيست. بايد متحد و صبور بود و آمادگى داشت براى آنكه هم حقوق ايران را به رسميت شناخت و هم وظايف آن را به آن يادآورى كرد. و چنانچه گفتگو فايده‌اى نداشت بايست تحريم را بكار گرفت، حتى اگر براى همه دردآور باشد.