یادی از حسینعلی ملاح، موسیقی‌شناس ایرانی در سالروز درگذشتش

حسینعلی ملا‌ح، مفسر و منتقد موسیقی در سال ۱۳۰۰خورشیدی در خانواده‌ای اهل هنر زاده شد. از چهارده‌ سالگی به‌ نواختن ویولون پرداخت و پس از هشت سال نه تنها در نواختن تار و سه تار هم مهارت پیدا کرد، که از مدرسه عالی موسیقی نیز دیپلم موسیقی گرفت. از ملاح، کتاب‌های رساله‌ی موسیقی جامی، حافظ و موسیقی، دو جلد تاریخ موسیقی ایران، سرگذشت کلنل وزیری و چند نمایشنامه و کتاب‌های گوناگون دیگر برجای مانده است. حسینعلی ملاح در بیست و هفتم تیر ماه سال ۱۳۷۱خورشیدی در تهران درگذشت.

در عالم هنر، آنان که به‌ نام و شهرتی رسیده‌اند، بیشتر از مجریان هنری بوده‌اند و نه از مفسران و منتقدان. دراین میان اما انگشت‌شمارانی نیز وجود دارند که تئوری موسیقی را بررسی کرده و به تفسیر و تشریح آن نیز پرداخته‌اند. نام‌آورترین آنان "کلنل علینقی‌خان وزیری" است که اتفاقا منسوب همان کسی است که در ادامه از او سخن گفته می‌شود.

نسبت با کلنل وزیری

حسینعلی ملاح از سوی خانواده‌ی مادری با کلنل وزیری نسبت داشت و پدرش نیز هم فاضل و دانشمند بود و هم علاقمند به‌ موسیقی. پدر و مادر، از همان کودکی به‌ عشق وعلاقه‌ی فرزندشان به ‌موسیقی پی بردند. فضای خانه را با صفحات گرامافون، آهنگین کردند تا گوش فرزند به ‌شنیدن موسیقی ایرانی عادت کند. برخلاف سنت‌های رایج آن ‌زمان، نه تنها فرزند را به ‌فراگرفتن موسیقی تشویق کردند، بلکه خود با درایت، وسایل آن‌ را نیز فراهم آوردند.

ملاح در سن چهارده ‌سالگی با ویولونی که پدر برایش فراهم آورده ‌بود، نزد معلم نقاشی خود که در نواختن ویولون نیز دستی داشت، به‌ تمرین نواختن این ساز پرداخت. او خیلی زود اما به‌ سراغ استادانی چون ابوالحسن صبا، حسین یاحقی و کلنل علینقی‌خان وزیری رفت تا علاوه بر فن نواختن، موسیقی علمی را نیز فراگیرد. او در عین حال به ‌کلاس‌های موسیقی مدرسه‌ی عالی موسیقی می‌رفت که سرپرستی آن‌ را دایی‌اش "وزیری" برعهده داشت.

هشت سال بعد، اوعلاوه بر ویولون، در نواختن تار و سه‌تار مهارتی به‌سزا یافت و موفق به‌ کسب مدرک دیپلم از مدرسه‌ی عالی موسیقی شد.

ملاح علاوه بر آن‌که هیچ فرصتی را برای یاد‌گیری فوت و فن‌های تئوری وعملی موسیقی از دست نمی‌داد، کار تحصیل در دانشکده‌ی کشاورزی کرج را نیز غنیمت می‌دانست و آن ‌را دنبال می‌کرد .شاید هم قصد او تنها آزمایش توانایی‌هایش بود، زیرا که هیچ‌گاه به‌ دنبال گل و گیاه نرفت وهم‌چنان در کار پژوهش و فرا‌گیری موسیقی باقی ماند.

ملاح در هنر نقاشی نیز توانایی بسیار داشت. دو تصویر به‌جای مانده از کلنل وزیری و کمال‌الملک، به هر حال نشان از دست تو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انای او در این زمینه هنری دارد.

منتقد و مفسر موسیقی

از حسینعلی ملاح چند آهنگ نیز بر جای مانده است. اما او پیش از آن‌که آهنگساز یا نقاش باشد، یک منتقد و مفسر موسیقی است. نخستین کتاب او شرحی است بر رساله موسیقی جامی و پس از آن رساله موسقی بهجت‌الروح.

اوعلاوه بر پژوهشی که در موسیقی اشعار حافظ به ‌انجام رسانده، موسیقی را در شعرهای منوچهری دامغانی نیز بررسی کرده است.

شاید علاقه و اشتیاق او به دایی هنرمند واستاد، سبب شده باشد که کتابی نیز از سرگذشت کلنل وزیری بنویسد. ملاح گویا باکی نداشت که استعداد خود را در دیگر زمینه‌های هنری نیز بیازماید. چند نمایشنامه با عناوین زنده باد زندگی، فرهنگ‌‌سازان و ملکه ویکتوریا از او باقی مانده که صاحب‌نظران می‌توانند درباره‌ی آنها قضاوت کنند. آخرین اثر او "پیوند شعر و موسیقی" اما راهگشایی است برای همه هنرمندان.