۱۳ آبان؛ ۲۸ سالگی یک رویداد همچنان مبهم
۱۳۸۶ آبان ۱۴, دوشنبه
بیست و هشتمین سالروز اشغال سفارت آمریکا در تهران، مثل هر سال برگزار شد؛ با تظاهرات، سخنرانی‌های تند علیه آمریکا و به آتش کشیدن پرچم این کشور. آنچه امسال اندکی با سالهای گذشته تفاوت داشت بحث‌هایی بود که در مورد ضرورت بازخوانی این رویداد مطرح می‌شد. این بحث‌ها در سالهای گذشته نیز جسته و گریخته به میان آمده، اما همیشه در سایه‌ی مسائل سیاسی روز قرار گرفته است. عباس عبدی، یکی از اشغال‌کنندگان سفارت، در یادداشتی که روز گذشته در روزنامه‌ی اعتماد ملی منتشر شد در این باره می‌نویسد: «مواضع افراد درباره‌ی این رویداد عموما سیاسی است و گفتگوهای تحلیلی در چنین فضایی به سختی به نتیجه می‌رسد.»
اشغال سفارت که قرار بود دو سه روز بیشتر طول نکشد ۴۴۴ روز ادامه یافت. این اقدام در داخل به کنار گذاشتن نیروهای ملی ـ مذهبی منجر شد و در خارج بحرانی را در رابطه با آمریکا دامن زد که همچنان ادامه دارد. اشغال‌کنندگان سفارت ریشه‌های این بحران را در حمایت آمریکا از رژیم شاه می‌بینند. آنچه در سالهای گذشته بسیار مطرح شده این پرسش است که چرا در مورد هزینه‌هایی که این اقدام داشته کمتر سخن گفته می‌شود. معصومه ابتکار یکی از اشغال کنندگان سفارت که بعدها معاون محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین شد در یادداشتی می‌نویسد، ما متهمیم چون نتوانستیم فضا و شناختی که به اشغال سفارت انجامید را برای نسل امروز بازگو کنیم. او می‌افزاید «به جای آن، بازار انواع شعارهای کلیشه‌ای و مواضع یک‌سویه طی این سال‌ها گرم بوده است.» (اعتماد ملی، ۱۳ ابان) معصومه ابتکار در کتاب «تسخیر» که ابتدا به زبان انگلیسی منتشر شد خاطرات خود از دوران اشغال سفارت را باز گفته است. در مقابل بیش از ۴۰ کتابی که در آمریکا در باره‌ی این رویداد منتشر شده خاطرات معصومه ابتکار از معدود نوشته‌هایی است که در این مورد به فارسی منتشر شده است.
بحث اولیه در مورد انجام این حرکت، ظاهرا میان نمایندگان انجمن‌های اسلامی دانشجویان دانشگاه‌های تهران طرح شده که زیر عنوان دفتر تحکیم وحدت با یکدیگر همکاری می‌کرده‌اند. دخالت آمریکا در امور داخلی ایران و عدم قاطعیت دولت بازرگان از مهمترین دلایل اشغال سفارت ذکر می‌شود. دانشجویان همچنین علت اقدام خود را وجود توطئه‌هایی بیان می‌کنند که قرار بوده با دخالت آمریکا و همکاری برخی از سیاستمداران لیبرال، انقلاب را به شکست بکشاند.
گفته می‌شود اشغال سفارت آمریکا با مخالفت نمایندگان دانشگاه‌های علم و صنعت و تربیت معلم روبرو بوده است. برخی از گردانندگان اصلی اشغال سفارت مدعی هستند محمود احمدی‌نژاد، نماینده‌ی انجمن اسلامی علم و صنعت در آن زمان و رئیس جمهور کنونی، یکی از این مخالفان بوده. ظاهرا مخالفت احمدی‌نژاد با این استدلال صورت گرفته که او شوروی و مارکسیست‌ها را در آن دوران دشمنی مهمتر و مخرب‌تر برای انقلاب تلقی می‌کرده. او اعتقاد داشته، مطابق سیاست نه شرقی نه غربی، باید هر دو سفارت شوروی و آمریکا را اشغال کرد. این سخن را که از سوی سیدنژاد، یکی از شرکت‌کنندگان در نخستین جلسه‌ی بحث دانشجویان در مورد حمله به سفارت مطرح شده، معصومه ابتکار نیز تایید می‌کند. او در گفتگویی که روز گذشته در روزنامه‌ی اعتماد منتشر شد می‌گوید از همسرش شنیده که احمدی‌نژاد به شدت با این کار مخالفت بوده و اشغال سفارت شوروی را ارجح می‌دانسته است.
در حالی که بسیاری از دانشجویان پیرو خط امام که بعدا اصلاح‌طلب شدند اشغال سفارت را واقعه‌ای غیرقابل تکرار و مربوط به یک شرایط خاص عنوان می‌کنند، اغلب اصولگرایان آن را حماسه‌ای در پشتیبانی از آرمان‌ها و ارزش‌هایی می‌دانند که در ۱۶ سال گذشته فراموش شده است. مصطفی پورمحمدی وزیر کشور، در سخنرانی دیروز خود مقابل سفارت سابق آمریکا، شور تجمع‌کنندگان را با سالهای ۵۷ و ۵۸ مقایسه کرد و در مورد دلیل این تشابه گفت «امروز جبهه همان جبهه، نبرد همان نبرد و عناصر درگیر همان عناصر درگیر هستند.» پورمحمدی در اشاره به تحریم‌های آمریکا می‌افزاید «ملت ایران با هوشمندی به خوبی می‌دانند که با چه کسی در جنگ است و چه اهدافی دارد.»
در اشغال سفارت آمریکا نمایندگانی از تمام جناح‌ها و گرایش‌های سیاسی حضور داشته‌اند که اغلب در سالهای بعد و تاکنون در مسندها و پست‌های مختلف حکومت قرار گرفته‌اند. اصلاح‌طلبانی که ۲۸ سال پیش با استدلال دفاع از ارزش‌های انقلابی و طرد نزدیکی یا سازش با غرب، پیشگام اشغال سفارت آمریکا بودند امروز با استدلال‌های مشابه مورد حمله‌ی اصولگرایان قرار می‌گیرند.