۲۶ آوریل، "روز مالکیت فکری و معنوی"
۱۳۸۶ اردیبهشت ۶, پنجشنبه
فراخواندن دانش‌آموزان به مسابقه مقاله‌نویسی در زمینه مالکیت فکری و معنوی و توزیع بروشورها و برگه‌هایی حاوی اطلاعات در مورد جنبه‌های مختلف این نوع مالکیت در مراکز خرید و تجمع مردم از جمله اقداماتی است که WIPO امسال برای بزرگداشت روز مالکیت فکری و معنوی تدارک دیده است.
در آستانه روز مالکیت فکری و معنوی، پارلمان اروپا در جلسه ۲۵ آوریل خود تغییراتی در قانون مجازات‌های نقض مالکیت فکری و معنوی به عمل آورد. این تغییرات بیش از همه معطوف به حفاظت از این نوع مالکیت و هماهنگ‌سازی تعاریف و مجازات‌های نقض این مالکیت در کشورهای عضو اتحادیه اروپا است.
سختگیرانه‌تر و هماهنگ‌ترکردن قوانین مربوط به حفاظت از مالکیت‌های فکری و معنوی در سطح بین‌المللی یکی از موضوعات اجلاس رهبران هفت کشور بزرگ صعنتی و روسیه در ماه ژوئن است. شرکت‌ها و موسسات غربی در سال‌های اخیر بر انتقادات خود نسبت به نقض کپی‌رایت در کشورهایی مانند چین و روسیه افزوده‌اند و دولت‌های متبوع خود را برای در پیش‌گرفتن اقدامات بازدارنده بیشتری در این زمینه، زیر فشار قرار داده‌اند. این شرکت‌ها معتقدند که مشابه‌سازی ارزان محصولاتشان در کشورهای یادشده به امری رایج و فاقد پیگیری‌های حقوقی بدل شده و همین امر فروش کالاهای "اصلی" و آنها را در مقیاس بین‌المللی با مشکلات و محدودیت‌هایی مواجه کرده است. اختلاف میان شرکت‌هایی مانند مایکروسافت و زیمنس با چین و شکایت اخیر ایالات متحده از این کشور در برابر سازمان تجارت جهانی ، از نمونه‌های این جدال حقوقی است. این در حالی است که شرکت‌ها و کشورهای غربی معتقدند چین به اعتبار عضویتش در سازمان تجارت جهانی باید به لحاظ قانونی مانع نقض کپی رایت در قلمرو خود شود.
صرف‌نظر از کشمکش میان شرکت و دولت‌های غربی با کشورهایی مانند چین، شماری از سازمان‌های مدنی و مدافع حقوق اجتماعی نیز با قوانین سختگیرانه مربوط به کپی رایت و حفاظت از مالکیت‌های فکری و معنوی مخالفند. آنها در این رابطه به این نکته اشاره می‌کنند که ممنوعیت تولید ژنریک و مشابه‌سازی بسیاری از داروها، برای بسیاری از مردم کشورهای در حال توسعه که دارای قدرت خرید نازلی هستند به مشکلی اساسی بدل شده و هر ساله نزدیک به بیست میلیون از این مردم به خاطر قیمت بالای داروها از بیماری‌‌های قابل علاج مانند سل می‌میرند.
انتقاد دیگر به قوانین سخت و سفت در زمینه کپی‌رایت و حفاظت از مالکیت‌های معنوی و فکری این است که بنا به تجربه، نوآوری و اختراع و اکشتاف در زمینه‌های مختلف به صورت مجرد و تنها در محیط بسته این یا آن شرکت و آزمایشگاه‌های این یا آن کشور صورت نمی‌گیرد و از این رو، مخفی‌نگه داشتن اطلاعات و داده‌های علمی مانعی بزرگ در سر راه کشف‌ها و نوآوریهای جدید است. ضمن این که یکی از پیامدهای قوانین یادشده و سخت‌شدن احتمالی آنها، همانا تشدید شکاف میان شمال و جنوب در عرصه‌های مربوط به علم و تکنولوژی است.
با این همه، ضرر و زیان‌های ناشی از تکثیر و استفاده غیرمجاز و سرقت‌گونه از یافته‌ها و نوآوری های علمی و هنری مسئله‌ای است که در همه کشورها امری حساس است و قسماً به حیات و ممات صاحبان و پدیدآورندگان این نوع آثار و امکان ادامه‌کاری آنها مربوط می‌شود. در ایران هم، چه نبود قانون مدون و جامع برای کپی‌رایت، چه عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی و چه بی‌مبالاتی و بی‌تقاوتی دولت ، اوضاع هرج و مرج‌گونه‌ای پدیدآورده که راه را برای هرگونه سوء استفاده و سرقت آثار نو در زمینه‌های مختلف بازگذاشته است. این نقض فاحش حقوق، کار را قسماً به جایی رسانده که بسیاری از خالقان و پدیدآورندگان آثار علمی و ذوقی و هنری کمترین استفاده مالی را از آفرینش‌ها و یافته‌های خود می‌برند؛ امری که این گونه فعالیت‌ها را فاقد جذابیت و کشش می‌کند و علاقه برای پدیدآوردن آثار نو را به این یا آن میزان به افت و رکود می‌کشاند.
ح