۴ مهرماه، روز حفاظت کوهستان
۱۳۸۵ مهر ۴, سه‌شنبه
� ایران وارد می‌کنند.
۴ مهرماه برابر با ۲۶ سپتامبر روز حفاظت از کوهستان نامگذاری شده. این روز را در ایران روز پاکسازی کوهستان می‌نامند و اغلب برنامه‌هایی که در این روز برگزار می‌شود نیز شامل جمع‌آوری زباله و آشغالهایی است که مردم در مسیرهای کوه‌گردی و عمدتا در کوهپایه‌های اطراف شهرهای بزرگ از خود به جا می‌گذارند.
اما در میان آسیب‌هایی که کوهستانهای ایران را تهدید می‌کند وجود زباله در رده‌های آخر قرار دارد. کوههای ایران از سویی قربانی راه‌سازیهای غیراصولی و بهره‌برداریهای بی‌رویه از معادن است و از سوی دیگر به ویژه در نزدیکی شهرهای بزرگ از هجوم زمین‌خواران و ساخت و سازهای غیرقانونی در امان نیست. به مشکلات کوههای ایران باید چرای بیش از ظرفیت دام را نیز افزود. ابولفضل مکرمی‌فر رئیس سازمان میراث فرهنگی استان خراسان رضوی در این باره می‌گوید «براساس آمار چراي دام در مراتع ايران به‌طور ميانگين ۵/۲ برابر ظرفيت توليد علوفه است كه تأثير نامطلوبي در تخريب طبيعت خواهد داشت.» در همین ارتباط هنریک مجنونیان، استاد دانشگاه و یکی از کارشناسان مطرح محیط زیست به روزنامه‌ی آینده نو گفته است «پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی در کوههای ایران به شدت تحت فشار چرای بی‌رویه دام قرار دارد. این نوع بهره‌وری غیراصولی یکی از عوامل اصلی ناکامی طرحهای جمگلداری است و تجدید جیات جنگلها را عقیم می‌کند. برخی برآوردها میزان دام مازاد بر ظرفیت مراتع کشور را سه برابر ذکر کرده‌اند.»
نیمی از آب شیرین مورد نیاز ساکنان کره‌ی زمین از کوهها تامین می‌شود. این رقم در کشورهایی مانند ایران که با کم‌آبی و رشد سریع جمعیت روبرو هستند به مراتب بیشتر است. بین ۸۰ تا ۹۰ درصد آب شیرین مصرفی ایران از کوهها سرچشمه می‌گیرد و تنها سلسله کوههای زاگرس منشاء تامین ۷۰ درصد آب کشور است. با اینحال معدن کاوی و ساخت و ساز در ارتفاعات هر روز لطمه‌ای جبران‌ناپذیر به کوهستانهای ایران وارد می‌کند. برخی از مسئولان سازمان جنگلها و مراتع معتقدند تصرف اراضی ملی به حدی رسیده که در مناطقی از البرز مرکزی (اوشان، فشم، میگون) زمین‌خواران کوهها را یکجا تصرف کرده و حتا برای آن سند مالکیت شخصی نیز دریافت کرده‌اند. [روزنامه‌ی آینده نو، اول مهر ۸۵]
برداشت نادرست از صنعت اکوتوریسم نیز به کوههای ایران آسیبهای جدی وارد آورده است. ساختن هتل و اقامتگاه در ارتفاعات بالای ۴۰۰۰ متر (دماوند)، راه‌اندازی تله‌کابین در برخی مناطق کوهستانی (لاهیجان، گردنه حیران، نمک‌آبرود) و جاده سازی در ارتفاعات بیش از ۳ هزار متر (سبلان) از جمله پیامدهای این برداشت نادرست هستند که در تخریب کوههای ایران نقشی مهم دارند.
سازمان ملل از سال ۱۹۹۳ برنامه‌ای با عنوان «مراسم پاکسازی جهانی» اجرا می‌کند که امسال نیز در نیمه‌ی ماه سپتامبر برگزار شد. به گزارش میراث خبر امسال اعضای این نهاد موفق شده‌اند ۳۵ میلیون نفر از ۱۲۲ کشور را برای پاکسازی محیط زیست بسیج کنند. داوطلبان کشورهای مختلف در طی ۱۳ سال فعالیت، موفق به جمع‌آوری بیش از ۳ و نیم میلیون تن زباله شده‌اند.
امسال به دلیل همزمانی ۴ مهر با ماه رمضان برنامه‌های پاکسازی کوهستانها روز جمعه ۳۱ شهریور انجام شد. در این برنامه‌ها، هم برخی از سازمانهای غیردولتی حفاظت محیط زیست فعال بودند و هم نهادهای دولتی. مشاور شهردار تهران در امور محیط زیست، محمد جواد حیدرزاده، ۲۶ شهریور، در یک نشست خبری برنامه‌های روز جمعه را «جشنواره‌ی پاکسازی کوهستان» خواند و از طرحهای جهادی پاکسازی کوهپایه‌های شمال تهران سخن گفت. برخی از فعالان محیط زیست به جنبه‌های نمایشی این برنامه‌ها معترضند و از بی‌نتیجه بودن پاکسازیها در چند روز سال گلایه دارند. با اینجال برخی از مسئولان با جلوکشیدن پاکسازی کوهستان آن را با فعالیتهای دولت نیز پیوند داده‌اند. به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان غربی برنامه پاکسازی کوهستان در این استان به مناسبت هفته دولت، اوایل شهریورماه، و با همکاری این اداره برگزار شد. بسیاری از فعالان محیط زیست معتقدند گرچه پاک نگاه داشتن طبیعت امری ضروری و مهم است جلوگیری از تخریب آن مهمتر و نیازمند بازنگری اساسی در سیاستها و طرحهای توسعه است.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران