۶۰ سالگی نهادی که در آلمان درس دمکراسی می‌دهد
۱۳۹۱ آذر ۵, یکشنبه
بسیاری از آلمانی‌ها در کلاس درس تعلیمات اجتماعی در مدرسه با "مرکز آموزش سیاسی" آشنا می‌شوند. این نهاد که پس از انتقال پایتخت به برلین همچنان در شهر بن باقی مانده، کتاب‌های قطوری با عنوان‌هایی همچون "آلمان، کشوری چند حزبی"، "دمکراسی چیست؟" و "همه چیز درباره اروپا" منتشر می‌کند.
این کتاب‌ها در مدارس آلمان تدریس می‌شوند تا دانش‌آموزان را برای برخورد فعال و انتقادی با واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی روز آماده کنند. آن‌طور که در پایگاه اینترنتی مرکز آموزش سیاسی آلمان اشاره شده، هدف این است که نسل جوان برای مشارکت در زندگی سیاسی جامعه‌ی خود آماده شود.
روش‌های جدید برای انتقال پیامی کهن
فعالیت‌های نهاد یادشده اما بسیار فراتر از انتشار کتاب‌های قطور است. مرکز آموزش سیاسی آلمان پایگاه اینترنتی خود را مرتب بروز می‌کند، نمایشگاه‌های مختلفی برگزار می‌کند، نشست‌ها و مسافرت‌های آموزشی سازمان می‌دهد و با بیش از ۴۰۰ نهاد، از دانشگاه‌های مختلف گرفته تا کارزارهای مردمی، همکاری می‌کند.
به گفته‌ی رئیس مرکز آموزش سیاسی آلمان، این نهاد در سال‌های اخیر از انتشار نشریات کاغذی و کتاب تا حدی فاصله گرفته و بر فعالیت در دنیای مجازی متمرکز شده است. به اعتقاد توماس کروگر، وسایل تغییر کرده‌اند، اما هدف همچنان ثابت باقی مانده است: «قصد ما پشتیبانی از دمکراسی و تقویت پایه‌های اروپایی صلح‌جو است».
فرار از اتهام "بنگاه تبلیغاتی"
شصت سال پیش – بیست و پنجم نوامبر ۱۹۵۲ – مرکزی با عنوان "مرکز فدرال برای خدمت به وطن" در آلمانِ پس از جنگ تأسیس شد. این نام برگرفته از نهادی مشابه بود که در جمهوری وایمار برای اشاعه‌ی دانش دمکراسی فعالیت می‌کرد. جمهوری وایمار بخشی از تاریخ آلمان بین سال ۱۹۱۸ تا ۱۹۳۳ است؛ یک جمهوری مبتنی بر سیستم پارلمانی که با آغاز صدارت آدولف هیتلر به پایان رسید.
متفقین اصرار داشتند که آلمان پس از دیکتاتوری نازی‌ها به آموزش دمکراسی نیاز دارد؛ آموزشی که حزب خاصی را بر دیگری برتری ندهد. کنراد آدناوئر، نخستین صدراعظم جمهوری فدرال آلمان، نیز در مراسم افتتاحیه "مرکز فدرال برای خدمت به وطن" تأکید کرد که تمام احزاب سیاسی پوزیسیون و اپوزیسیون بایست تا حد امکان در فعالیت‌های این نهاد مشارکت کنند.
مرکز یادشده از بیم آن‌که به تبلیغات به سود دولت آلمان متهم نشود، در ابتدا بیشتر در پشت صحنه فعالیت می‌کرد؛ آموزگاران و کارمندان را تربیت و قواعد بازی دمکراتیک را به آنان منتقل می‌کرد.
این نهاد رفته رفته به شهروندان نزدیک‌تر شد. بازی‌های گروهی با مفاهیم دولت دمکراتیک عرضه شدند؛ پرچم‌های کوچکی مخصوص دوچرخه تولید شدند که رنگ ایالت‌های مختلف را بر خود داشتند؛ کارت پستال‌هایی به بازار آمدند که روی آنها نوشته شده بود: «همه شهروندان باید هشیار باشند، زیرا دولت مسئله‌ی همگان است».
پرداختن به جوانب مختلف ناسیونال سوسیالیسم که آتش دومین جنگ جهانی را برافروخته بود و همچنین برخورد با کمونیسم، مهم‌ترین فعالیت‌های "مرکز فدرال برای خدمت به وطن" در سال‌های نخستین بودند.
چالش‌های نو
به گفته‌ی رئیس مرکز آموزش سیاسی آلمان، سیر تکامل این نهاد را می‌توان در فراز و نشیب‌های تاریخی جمهوری فدرال آلمان مشاهده کرد. فروریختن دیوار برلین و اتحاد دوباره‌ی دو آلمان در سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ عرصه‌ی فعالیت تازه‌ای را برای مرکز آموزش سیاسی آلمان گشود. این مرکز حال باید مفهوم دمکراسی را در "ایالت‌های جدید" تبیین می‌کرد.
مرکز آموزش سیاسی آلمان تا سال ۲۰۰۱ بیش از همه بر تربیت سیاسی شهروندان آلمان متمرکز بود. این کشور اما سال‌هاست که به کشوری مهاجرپذیر تبدیل شده و مرکز آموزش سیاسی باید با شهروندان مهاجر هم ارتباط برقرار کند؛ هر چند که رئیس این نهاد اذعان می‌کند، مرکز تحت مدیریتش در میان مهاجران جایگاه خود را آن‌طور که باید و شاید نیافته است. به اعتقاد او، شهروندان مهاجر آلمان این نهاد را بیشتر نهادی دولتی می‌دانند تا نهادی اجتماعی.
فصل‌نامه‌ی جوانان این مرکز تلاش می‌کند چهره‌ای دیگر از مرکز آموزش سیاسی آلمان ارائه دهد. این نشریه هر سه ماه یک بار به دست حدود نیم میلیون نوجوان می‌رسد. ساختار این مجله تفاوت آگاهانه‌ای با کتاب‌های قطور این مرکز دارد که در مدارس تدریس می‌شوند. تصاویر بزرگ و پرداختی گستاخانه به موضوعات از ویژگی‌های این فصل‌نامه هستند.
شهروندان بین ۱۶ تا ۲۲ سال که هنوز جهت‌گیری سیاسی خاصی ندارند، مخاطبان اصلی این نشریه هستند. در این مجله به موضوعات مختلفی همچون سکس، مدرسه یا سیاست پرداخته می‌شود.
سردبیر این نشریه تصریح می‌کند که فصل‌نامه‌ی نوجوانان مرکز آموزش سیاسی آلمان در عرصه‌ی سیاست همچون روزنامه‌ها عمل نمی‌کند. به جای خبررسانی سیاسی بیشتر به موضوعات روز نظیر عدالت، موقعیت‌های برابر و قواعد زندگی جمعی پرداخته می‌شود. به زعم ناشران این فصل‌نامه، چنین برخوردی نوجوانان را از پیشداوری‌های متداول دور و به سیاست علاقه‌مند می‌کند.
نمایندگان "بهار عربی" در بن
در آینده‌ای نزدیک هیئت‌هایی از مصر، تونس و لیبی به آلمان سفر خواهند کرد. نمایندگان کشورهایی که "بهار عربی" را تجربه کرده‌اند، به دعوت مؤسسه "گوته" به شهر بن می‌آیند تا با فعالیت‌های مرکز آموزش سیاسی آلمان آشنا شوند. مؤسسه گوته در زمینه آموزش و اشاعه‌ی زبان و فرهنگ آلمان در کشورهای مختلف فعالیت می‌کند.
توماس کروگر، رئیس مرکز آموزش سیاسی آلمان، گفت‌وگو و حمایت از فرهنگ و آموزش را تنها بستر مناسب برای شکوفایی دمکراسی می‌داند.