آزادی اینترنت قربانی فضای مجازی "سالم"
۱۳۹۶ بهمن ۶, جمعه
اعتراض‌های دی ماه ۹۶ بار دیگر نقش شبکه‌های اجتماعی در حوادث سیاسی و اجتماعی ایران را برجسته کرد. مقام‌های سیاسی و امنیتی ایران نوک پیکان حملات خود را به سوی این شبکه‌ها نشانه رفتند.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در کنار دلایل مختلف به نقش برخی کمپین‌های اینترنتی از جمله کارزار "نه به گرانی" در جهت زمینه‌سازی برای این اعتراض‌ها اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: تلاش گسترده برای تشدید فیلترینگ پیام‌رسان‌های خارجی در ایران
احمد خاتمی خطیب نماز جمعه تهران نیز روز جمعه ششم بهمن (۲۶ ژانویه) با بیان اینکه دشمن در پی سوءاستفاده از کانال‌های تلگرامی و اینستاگرام است، افزود: «ما با فضای مجازی مخالف نیستیم بلکه موافق فضای مجازی سالم هستیم، که داخلی باشد و دشمنان دخالتی در آن نداشته باشند.»
الگوی اینترنت در ایران؛ چین یا ژاپن؟
یک روز پیش‌تر، احمد جنتی رییس مجلس خبرگان با بیان اینکه اگر فضای مجازی کنترل و مهار شده بود کار در کشور به وضع فعلی نمی‌رسید، گفته بود: «این فضای مجازی بلا و مشکلی است که به جان ما افتاده است و من نمی‌گویم که می‌توانیم جلوی آن را کلا بگیریم. این کار نشدنی است اما می‌توانیم آن را کم کنیم.»
جنتی از چین و ژاپن به عنوان دو نمونه موفق در کنترل فضای مجازی نام برد. البته مقایسه این دو کشور چندان دقیق نیست.
بر اساس گزارش سال ۲۰۱۷ "خانه آزادی" امتیاز آزادی اینترنت در ژاپن ۳۲ است ( بهترین امتیاز صفر و بدترین امتیاز ۱۰۰ است). ضریب نفوذ اینترنت در ژاپن ۹۲ درصد است و هیچ شبکه اجتماعی یا وب‌سایت سیاسی در این کشور مسدود نیست. هیچ وبلاگ‌نویس و فعال مدنی فضای مجازی نیز در زندان به سر نمی‌برد.
بیشتر بخوانید:گمانه‌زنی درباره علت فیلترینگ تلگرام و آینده آن
چین برای کنترل اینترنت از شبکه ملی اطلاعات استفاده می‌کند که یک شبکه داخلی است. ضریب نفوذ اینترنت در چین ۵۳ درصد است. در این کشور بسیاری از شبکه‌های مجازی، وبسایتهای سیاسی و اپلیکیشن‌ها مسدود هستند. وبلاگ‌نویسان و کاربران اینترنت راهی زندان شده‌اند. امتیاز آزادی اینترنت در این کشور ۸۷ است که آن را در میان کشورهای "غیر آزاد" قرار می‌دهد.
آینده ناروشن آزادی اینترنت در ایران
بر اساس آمار سال ۲۰۱۷ "خانه آزادی"، ضریب نفوذ اینترنت در ایران ۴۴ درصد است. در مورد آمار نفوذ اینترنت در ایران اختلاف نظر وجود دارد. سامانه مدیریت ضریب اینترنت ایران این میزان را بیش از ۸۲ درصد اعلام کرده است.
این گزارش تصریح می‌کند تعداد زیادی از شبکه‌های اجتماعی و وبسایتهای سیاسی مسدود هستند. وبلاگ‌نویسان و فعالان مجازی نیز در زندان به سر می‌برند و یا تحت تعقیب قرار گرفته‌اند. امتیاز آزادی اینترنت ایران ۸۵ از ۱۰۰ است.
وضعیت ایران البته در چهار سال اخیر بهبود یافته از ۹۳ امتیاز در سال ۲۰۱۳ به ۸۵ در سال ۲۰۱۷ رسیده است. به این ترتیب ایران با اختلافی اندک در جایگاه بهتری نسبت به چین قرار گرفته است.
با این وجود مشخص نیست که سیاست‌گذاری‌های تازه، وضعیت اینترنت را به چه سمتی سوق خواهد داد. احمد جنتی از دیدار "تعداد زیادی" از متخصصان فضای مجازی با آیت‌الله خامنه‌ای خبر داده و می‌گوید بر این اساس قرار است "کارهایی صورت بگیرد".
تلگرام؛ همچنان محبوب
بر اساس تازه‌ترین گزارش مرکز ملی فضای مجازی تا اوایل بهمن بیش از ۷۵۰ هزار کانال فارسی زبان در تلگرام راه‌اندازی شده‌اند. البته از این تعداد در حدود ۳۵ درصد فعال هستند.
این گزارش می‌گوید که روزانه حدود دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون بازدید از کانال‌های تلگرامی فارسی صورت می‌گیرد. به نظر می‌رسد این آمار کانال‌های فارسی زبان راه‌اندازی شده در خارج از ایران را نیز شامل می‌شود.
بیشتر بخوانید: کشاکش مسئولان ایران درباره فعالیت شبکه‌های اجتماعی
بر اساس این گزارش بطور متوسط در یک شبانه روز بیش از سه میلیون مطلب در تلگرام فارسی منتشر می‌شود و هر مطلب هم بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ بار بازدید می‌شود.
گفته شده که تلگرام با حدود ۴۰ میلیون کاربر، محبوب‌ترین شبکه اجتماعی در ایران است.
تلگرام در جریان اعتراض‌های اخیر به مدت یک هفته مسدود شد که نارضایتی‌های زیادی را به دنبال داشت. به گفته حسن روحانی با مسدود شدن تلگرام ۱۰۰هزار شغل خود را از دست دادند.