انتشار بخش سوم گزارش جو زمین

400 نماینده ازبیشتر از 100 کشور جهان از روز دوشنبه، 30 آوریل، در بانکوک، پایتخت تایلند گرد آمده بودند تا بخش سوم گزارش چهارم "شورای جو زمین" را بررسند و در باره آن به یک توافق برسند. این بخش گزارش به راهکا‌رهای ممانعت از افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو زمین و امکانات کنارآمدن بشر با پیامد این افزایش، یعنی گرم‌شدن غیرمعمول هوا برمی‌گردد.

متنی که اجلاس بانکوک نهایتاً بر سر آن توافق کرد بر ایده محوری زیر استوار است: اگر روند رو به افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو زمین از سال 2015 متوقف شود و تا سال 2050 به میزان 50تا 85 درصد کاهش یابد، افزایش گرمای زمین تا آخر سده جاری، می‌تواند در حد 2 تا 4/2 درجه سانتیگراد باقی بماند. پیامدهای اقلیمی این میزان افزایش کماکان قابل مهار و کنترل است و طبیعت و بشریت از فجایع بزرگ طببعی کم و بیش مصون می‌ماند.

بنا به گزارش انتشاریافته در بانکوک، برای کاهش گازهای گلخانه‌ای توان اقتصادی بالایی در جهان وجود دارد. فناوری‌های لازم برای محدودسازی پخش و نشر این گونه گازها هم اکنون در دسترس هستند و مجموعاً با هزینه‌ای معادل 12/ 0 تولید ناخالص ملی جهان می‌توان به هدف یادشده دست یافت.

در واکنش به انتشار سومین بخش گزارش چهارم شورای جو زمین، آخیم اشتاینر، رییس برنامه محیط زیست سازمان ملل آن را با توجه به راه‌حل‌هایی که عرضه می‌کند دلیلی برای خوش‌بینی و امیدواری توصیف کرد و همگان را از در افتادن به ورطه تقدیرگرایی و بی‌عملی در قبال تغییرات اقلیمی برحذر داشت.

اشتاینر گفت :« تغییرات جوی از مدت‌ها پیش در حال وقوع است، به ویژه در آفریقا. آن‌چه را که ما اینک در غرب سودان، یعنی در منطقه دارفور شاهد آن هستیم، می‌توان به پیامدهای ناشی از تحولات فاحش جوی نسبت داد.»

یکی از عوامل بحران خونین در دارفور سودان کشمکش بر بر سر منابع طبیعی‌ای است که در نتیجه خشکسالی و کم‌شدن بارش درحال کاهش‌یافتن است. مؤسسات تحقیقاتی متفاوتی ، به علاوه شمار چشمگیری از سازمان‌های بین‌المللی مدافع توسعه پایدار و حامی محیط زیست، معتقدند که تشدید فقر و فاقه و بی‌عدالتی‌ها در جهان و مهاجر‌ت‌های دسته‌جمعی از پیامدهای فاحش تحولات جوی و گرم‌شدن غیر معمول هوای زمین هستند.

گزارشی در 3 بخش

"شورای جو زمین" وابسته به سازمان ملل است و در 17 سال گذشته مجموعاً سه گزارش انتشار داده است. در گزارش اول که سال 1991 انتشار یافت از افزایش گرمای بی‌سابقه زمین ظرف 10 هزار سال گذشته سخن می‌رود، ولی همزمان تاکید می‌شود که این افزایش کماکان در چهارچوب نوسانات طبیعی جوی است و نباید غیرعادی تلقی شود.

تا 6 سال پیش هم که گزارش سوم شورای جو زمین انتشار یافت کماکان شک و تردید وجود داشت که تغییرات بی‌سابقه اقلیمی به افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو مربوط باشد. گزارش چهارم شورای جو اما کمتر جای تردیدی باقی گذاشته است که عامل افزایش گرمای زمین مصرف انرژی‌های فسیلی توسط انسان در ظرف دو سده گذشته است. مصرف انرژی‌های فسیلی (ذغال سنگ و نفت و ...) با تولید گازهای گلخانه‌ای مانند دی اکسید کربن همراه است. این نوع گازها مانعی برای ورود اشعه خورشید به جو زمین نیستند، اما نمی‌گذارند گرمای حاصل از تابش خورشید، از جو خارج شود

بخش اول گزارش چهارم شورای جو با عنوان " پیش‌بینی‌ها"، در فوریه گذشته انتشار یافت و با استناد به نتایج تحقیقات مختلف نشان ‌داد که در ارتباط میان افزایش گازهای گلخانه‌ای و تغییرات جوی بی‌سابقه جای هیچ تردیدی نیست. بخش دوم گزارش با عنوان " پیامدهای تغییرات جوی" در روزهای اول ماه آوریل منتشر شد و پیامدهای منفی ناشی از گرم‌شدن جو زمین در نقاط مختلف جهان (سیل‌ها و گردبادهای شدید بیشتر، ذوب شدن یخ قطب شمال و یخچال‌های دیگر جهان، افزایش فاجعه‌بار سطح آب دریاها، خشکسالی‌های گسترده و ...) موضوع آن بود. بخش سوم که جمعه، 4 مه 2007 انتشار یافت، امکانات بشر برای مهار افزایش گازهای گلخانه‌ای و نحوه کنارآمدن بهتر با پیامدهای جوی ناشی از این افزایش را مورد بررسی و توضیح قرار می‌دهد.

بسان بخش‌های اول و دوم گزارش ، در بانکوک نیز نمایندگان شماری از دولت‌ها کوشیدند نتایج تحقیقات 2500 هواشناس و کارشناس مسائل اقلیمی و توصیه‌های آنها را تا حد ممکن خفیف کنند و نگذارند که جملات و فرمولبنذی‌های بخش سوم گزارش، آنها را در راستای بهبود جو زمین به اقدامات معین و سریعی متعهد کند.

راه‌ها و گزینه‌ها

کارشناسان شورای جو زمین صرف نظر‌کردن از انرژی‌های فسیلی و روی‌‌‌آوردن به انرژی‌های تجدیدپذیر را اصلی‌ترین راه تحقق تثبیت میزان گازهای گلخانه‌ای در جو و کاهش آتی آن می‌دانند. افزایش بازدهی انرژی از طریق عایق‌سازی بیشتر جداره ساختمان‌ها، تولید اتوموبیل‌های کم‌مصرف و نیز کاهش مصرف چوب برای تولید انرژی گرمایی از دیگر پیشنهادات مطرح در گزارش یادشده است.

گزارش ارائه‌شده به اجلاس بانکوک بیش از همه با مخالفت آمریکا و چین و هند روبرو بود. دو کشور اخیر با استناد به رشد اقتصادی بالایشان حاضر نیستند از ذغال سنگ به عنوان یکی از منابع اصلی تامین انرژی خود صرف نظر کنند، ضمن این که نفت هم در سبد انرژی آنها پیوسته نقش عمده‌تری بازی می‌کند. آمریکا نیز که 25 درصد گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کند با تعیین سقفی برای میزان پخش و نشر گازهای گلخانه‌ای برای هر کشور مخالف است. ایالات متحده هنوز هم قصد ندارد به پیمان کیوتو که کاهش گازهای گلخانه‌ای محور آن را تشکیل می‌دهد، بپیوندد. همزمان اما، شماری از ایالات این کشور با بروز حساسیت بیشتر نسبت به تغییرات جوی، مجموعه اقداماتی را برای کاهش گازهای گلخانه‌ای به اجرا گذاشته‌اند.

کشورهای اتحادیه اروپا کارنامه و طرح‌های بهتری در کاهش گازهای گلخانه‌ای دارند، اما این کارنامه بهتر، در قیاس با کارنامه بد آمریکا و چین و کشورهای بزرگ دیگر است که برجستگی پیدا می‌کند. این بدان معناست که اروپا نیز در زمینه اقدامات لازم برای کاهش گلخانه‌ای هنوز باید به سهم خود اقدامات اساسی‌تری در پیش گیرد. از همین رو، به عقیده بسیاری از کارشناسان، توافق ماه مارس رهبران اروپا در زمینه کاهش 20 درصدی پخش و نشر گازهای گلخانه‌ای در این اتحادیه تا سال 2020 نسبت به سال 1990 ، تصمیمی مثبت است، اما باز هم متناسب با ضروریات و مسئولیت‌های اتحادیه اروپا در قبال سرنوشت جو زمین نیست.

مشکلی فراگیر

اتحادیه اروپا در اجلاس جاری بانکوک اعلام کرده است که برای حفاظت از جو زمین با کشورهای در حال توسعه همکاری تنگاتنگ‌تری را در پیش خواهد گرفت. این همکاری به ویژه بر عرصه انتقال تکنولوژی‌های متناسب با سالم‌سازی جو زمین متمرکز خواهد بود. بنا به برآوردهای سازمان ملل مصرف انرژی در جهان در 25 سال آینده 50 درصد افزایش خواهد یافت که دو سوم این افزایش در کشورهای در حال توسعه خواهد بود. هم اینک 4/2 میلیارد انسان در این کشورها انرژی مورد نیاز خود را از راه سوزاندن چوب و کود حیوانی تأمین می‌کنند.

کشورهایی مانند آمریکا کوشیدند در گزارش بانکوک انرژی اتمی به عنوان یکی از مهمترین جایگزین‌های انرژی‌های فسیلی قید شود. هیئت نمایندگی آلمان اما با این تاکید مخالف بود. در نتیجه قرار شد از انرژی هسته‌ای هم به عنوان یکی از انرژی‌های جایگزین نام برده شود، ولی در عین حال خطرات تولید این نوع انرژی و نیز مشکل لاینحل نابودسازی ذباله‌های هسته‌ای نیروگاه‌ها نیر مورد اشاره قرار گیرد.

گزارش شورای جو زمین کماکان بر مسؤلیت کشورهای عمده صنعتی و ممالکی مانند چین و هند در جهت بهبود جو زمین تأکید دارد. کشورهایی مانند ایران نیز گرچه هنوز در مقیاس بین‌المللی سهم چندانی در تخریب جو زمین ندارند،ولی در عرصه داخلی با مصرف فزاینده و پرریخت و پاش انرژی های فسیلی روز به روز سرمایه‌های مالی بیشتری را به هدر می‌دهند و سلامت جسمی و روانی شهروندان و همچنین زیست ‌بوم آنها در معرض تخریب و تهدیدهای جبران‌ناپذیر بیشتری قرار می‌گیرد. از این رو ایران و کشورهای مشابه هم شاید به تدریج دیگر در موقعیتی نباشند که نسبت به گزارش‌هایی مانند گزارش شورای جو زمین و توصیه‌های مندرج در آن بی‌اعتنا بمانند.

اجلاس بعدی بررسی گزارش جو زمین نوامبر امسال در والنسیای اسپانیا برگزار خواهد شد و در آن سه بخش گزارش به عنوان یک مجموعه مورد توافق قرار خواهد گرفت تا سال 2012 مبنای دور جدیدی ازمذاکرات شود. سال 2012 زمان اجرای پپمان کیوتو به پایان می‌رسد و مذاکرات آن سال، بر تصمیمات و اقدامات بعدی برای بهبود اقلیم زمین متمرکز خواهد بود .

ح