باغ قلهک؛ بهانه‌ی تنش میان لندن و تهران؟
۱۳۸۶ تیر ۱, جمعه
این باغ از زمان ناصرالدین شاه در اختیار دولت انگلیس بوده است. بحث باز پس گیری باغ قلهک از اسفند ماه ۸۴، با بیانیه‌ی طلاب بسیجی قم و تظاهرات مقابل آن، هر از چندی دوباره مطرح می‌شود. در روزهای گذشته چند نماینده‌ی اصولگرا کوشیده‌اند این مسئله را به صورت طرحی دو فوریتی در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار دهند.
پنج شنبه‌ی گذشته، ۲۴ خرداد، به مناسبت هشتاد و یکمین زادروز الیزابت دوم ملکه‌ی انگلیس جشنی در محل نمایندگی این کشور در تهران برپا شد که با اعتراض و تظاهرات‌هایی همراه بود. اعتراض زمانی به اوج رسید که ملکه‌ی انگلیس نشان شوالیه را به سلمان رشدی نویسنده‌ی کتاب آیات شیطانی اهداء کرد. رشدی که سه شنبه‌ی گذشته شصت سالگی‌اش را جشن گرفته به دلیل نوشتن این کتاب در سال ۱۹۸۹ از سوی آیت‌الله خمینی مرتد و واجب‌القتل اعلام شد.
اعطای نشان شوالیه به رشدی با واکنش‌های گسترده‌ای در برخی از کشورهای اسلامی از جمله پاکستان همراه بود. به دنبال این واکنش‌ها جفری آدامز سفیر انگلیس در تهران روز سه شنبه به وزارت امور خارجه فراخوانده شد تا اعتراض دولت ایران را به اطلاع مقامات کشور متبوعش برساند.
مامور ابلاغ این اعتراض مدیر کل غرب اروپای وزارت امور خارجه ابراهیم رحیم پور بود که اعطای این نشان را «اقدامی توهین آمیز، مشکوک، نسنجیده و مصداق بارز اسلام ستیزی» خواند. جفری آدامز در پاسخ ادعا کرد که این کار «اقدامی غیر سیاسی و تنها به خاطر خدمات وی در ادبیات بوده است.»
همزمان با این تنش‌ها برخی نمایندگان اصولگرا تلاش می‌کنند بار دیگر موضوع باغ قلهک را در مجلس مطرح کنند. پیش از این تعدادی از نمایندگان مجلس با احضار وزیران خارجه و اطلاعات خواهان پیگیری باز پس‌گرفتن باغ قلهک شده بودند و هفت نماینده نیز در مورد تاخیر در انجام این کار به وزیر اقتصاد داوود دانش جعفری تذکر داده‌اند. [ایرنا، ۶ خرداد]
در همین حال گفته می‌شود مقامات وزارت امور خارجه و قوه‌ی قضاییه ورود مجلس به این مسئله و ملزم کردن دولت به پیگیری این امر را به صلاح نمی‌دانند. به گفته‌ی علی عسگری عضو کمیسیون اصل نود «پرونده باغ قلهک به دنبال آنکه قوه قضاییه و دولت حاضر به مطرح کردن آن نبودند با شکایت چند تن از نمایندگان دفاع مقدس و سربازان قدیمی در کمیسیون اصل ۹۰ تشکیل شده است.» [میراث خبر، ۲۹ خرداد]
بر مبنای این طرح دوفوریتی قرار است باغ قلهک به «پارک موزه استعمار شناسی و استکبار ستیزی» تبدیل شود. الیاس نادران نماینده‌ی اصولگرای تهران این باغ را «کانون توطئه‌ای که به مرکز فساد و توطئه علیه مصالح نظام و ملت ایران تبدیل شده» خوانده است. [ایرنا، ۲۷ خرداد]
گفته می‌شود رئیس مجلس غلامعلی حداد عادل و نایب اول او محمدرضا باهنر طراحان این طرح را به پس گرفتن امضاهای خود ترغیب کرده‌اند. [روزنامه‌ی هم میهن، ۳۰ خرداد] باهنر پیش از این به خبرگزاری فارس گفته بود «براساس مشورت‌های حقوقی که انجام شد، به این نتیجه رسیدیم که موضوع باغ قلهک و تعیین تکلیف آن یک اقدام قضائی است و نیاز به قانونگذاری ندارد.»
طرح مسئله‌ی باغ قلهک در مجلس مخالفان دیگری نیز دارد. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، بروجردی روز چهارشنبه با بیان این که «مسئله نیازمند بررسی كارشناسی و حقوقی است» ابراز تردید کرده که با مصوبه مجلس بتوان زمینه بازپس گرفتن این باغ را فراهم کرد. [آفتاب، ۳۰ خرداد] مخبر این کمیسیون کاظم جلالی نیز معتقد است «موضوع باغ قلهک به مجلس مربوط نمی‌شود.» [مهر، ۳۰ خرداد]
در همین ارتباط روز چهارشنبه، ۳۰ خرداد، سفیر انگلیس در تهران با ارسال پیامی خطاب به نمایندگان مجلس، تهدید کرد که در صورت تصویب این طرح، دولت بریتانیا نیز بازپس گیری مراکز فرهنگی جمهوری اسلامی در لندن به ویژه «باغ منچستر» را در دستور کار قرار خواهد داد. روز گذشته حشمت‌الله فلاحت پیشه عضو کمیسیون امنیت ملی در واکنش به پیام تهدید آمیز سفیر انگلیس به سایت خبری افتاب گفته است «چون موضع ایران از مصادیق اقدام متقابل دیپلماتیک نیست، انگلیس نیز نباید اقدام متقابل دیپلماتیک انجام دهد.» به گفته‌ی او چنین تلاشی «حتما تبعات حقوقی برای آن دولت خواهد داشت.»
به گزارش خبرگزاری مهر، ۳۰ خرداد، رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، سرتیپ پاسدار میر فیصل باقرزاده به دولت انگلیس توصیه کرده «چنانچه تمایل به نگهداری باغ قلهک دارد وجه آن را بپردازد و یا اینکه هاید پارک لندن را به عنوان معوض به ایران تحویل نماید.» ظاهرا باغ قلهک از سوی ناصرالدین شاه به عنوان اقامت‌گاه ییلاقی در اختیار دولت انگلیس گذاشته شده است.
ضلع جنوبی این باغ که حدود ۲۰ هکتار مساحت دارد گورستان تعدادی سرباز انگلیسی است که در دو جنگ جهانی کشته شده‌اند، و در بخش‌های دیگر آن بناهایی از جمله مرکز «انجمن ایرانشناسی بریتانیا» قرار دارد. بنابر گزارش‌ها سفارت انگلیس برای مالکیت این باغ مدارکی در دست دارد که در نظر مخالفان از وجاهت قانونی و شرعی برخوردار نیست. بررسی مالکیت این باغ از منظر حقوق بین‌الملل بحث دیگری است که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر دویچه وله در تهران